Ο Ηλίας Πετρόπουλος, το Εγχειρίδιο του καλού κλέφτη, η κλοπή και το σύστημα!

Γράφει ο Θανάσης Μπαντές

Σκίτσο από το “Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη”

Το  «εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη» είναι ίσως το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο του Πετρόπουλου. Θα λέγαμε ότι ήταν το βιβλίο που τον καταξίωσε ή, ακόμα πιο σωστά, που καταξίωσε την πετροπουλική αντίληψη της πραγματικότητας, η οποία είναι πάντα αντιστραμμένη σε σχέση μ’ αυτό που ορίζεται ως κοινώς αποδεκτό. Ως εκ τούτου η δεδομένη ειρωνεία δεν λειτουργεί ως φτηνός εξυπνακισμός που εκβιάζει τις εντυπώσεις, αλλά ως μηχανισμός επανεξέτασης των πραγμάτων. Η επανεξέταση αυτή δεν είναι ανατροπή, αλλά επαναπροσδιορισμός μέσα από μια άλλη ανάγνωση. Η ειρωνεία δεν είναι παρά τo κλειδί, ο κώδικας αυτής της άλλης ανάγνωσης. Γιατί ο Πετρόπουλος δεν αρνείται την πραγματικότητα. Αντίθετα τη γνωρίζει πολύ καλά. Γι’ αυτό και δεν πετάει ποτέ στα σύννεφα. Γι’ αυτό και βουτάει στα πιο βαθιά νερά της κοινωνίας. Στα κατακάθια της.

ΟΗλίας

 Ο χώρος του λούμπεν είναι ο αγαπημένος χώρος του Πετρόπουλου. Θα έλεγε κανείς ότι μέσα στο λούμπεν νιώθει σαν το σπίτι του. Κι αυτό ακριβώς είναι το «εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη», η χαρτογράφηση του υποκόσμου, που κινείται πάντα στο σκοτάδι, σε μια παράλληλη πορεία εκτός – κι όμως τόσο εντός – κοινωνίας ή αλλιώς η εκδίκηση του περιθωρίου που αναζητά κοινωνική υπόσταση ή τουλάχιστο το δικό του δίκιο μέσα σ’ αυτό τον κόσμο. Γι’ αυτό κι όλα αντιστρέφονται. Γι’ αυτό και το «εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη» παρουσιάζεται ως διδακτέα ύλη της σχολής εγκλήματος που υπάρχει στην Antigua, η οποία έχει για πρωτεύουσα την Adina και δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα. Γιατί ο υπόκοσμος, ως υπαρκτό κομμάτι της κοινωνίας, δικαιούται εκπαίδευση κι επαγγελματική κατάρτιση: «Αυτό το μικρό βιβλίο είναι γραμμένο διά τους σπουδαστάς του Βασιλικού Ινστιτούτου Τέχνης και Τεχνικής των Διαρρηκτών της Antigua».  (σελ. 9). Η κατηγοριοποίηση όλων των κλεφτών (πορτοφολάς, κλεφτοτσαντάς, γριλάκιας, ποντικός ξενοδοχείων, κασαδόρος, κλειδάς κλπ) και το επίσημο – σχεδόν επιστημονικό – ύφος (που αναμειγνύεται με την αργκό του υποκόσμου σαν σε νομοτελειακή αρμονία) της ανάλυσης των δραστηριοτήτων κάθε κατηγορίας δεν είναι μόνο η ειρωνεία που μετουσιώνει το κοινωνικά κατακριτέο σε επιστημονικό πεδίο, ούτε η κατάδειξη της αλήθειας που θέλει το έγκλημα να λειτουργεί με επαγγελματικούς όρους, αλλά η ίδια η απόδοση της λαογραφίας του περιθωρίου που του δίνει ταυτότητα, χαρακτηριστικά και ιστορική εξέλιξη. Γιατί η λαογραφία αφορά το σύνολο ενός λαού και το λούμπεν αποτελεί μέρος αυτού του συνόλου. Ο Πετρόπουλος δεν είναι παρά ο εκφραστής αυτής της ανείπωτης αλήθειας. Η καταγραφή των βασανιστηρίων στα αστυνομικά τμήματα (φάλαγγα, παλάγκο, γκλοπ στον κώλο, στρίψιμο αρχιδιών, μαστίγωμα με συρματόσκοινο, βραστά αυγά, ηλεκτρονικά βασανιστήρια κλπ) είναι η ανεπιθύμητη λαογραφία της κρατικής καταστολής που ξεδιπλώνεται στο πλαίσιο της ανακριτικής δραστηριότητας. Φυσικά ο καλός κλέφτης οφείλει να τα υποστεί στωικά. Είναι αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς του. Η σύλληψη, με όλες τις τραγικές συνέπειες που αυτή συνεπάγεται, καθιστά το επάγγελμα του κλέφτη ως ένα από τα σκληρότερα της αγοράς. Η αφόρητη γραφειοκρατία που ορθώνεται από τη στιγμή της σύλληψης – και κορυφώνεται κατά τη φυλάκιση – απέναντι σε οποιοδήποτε αίτημα του, οι απάνθρωπες συνθήκες κράτησης μέσα στη φυλακή, τα προβλήματα της συμβίωσης στα κελιά, το κακής ποιότητας φαγητό, η ερωτική έλλειψη, η κατακραυγή της κοινής γνώμης κτλ, δεν είναι παρά η κορυφή του δράματος του κλέφτη, το ορατό σημείο μιας απύθμενης δεξαμενής: «Ο γελοίος Αστυνομικός Συντάκτης χαίρεται όταν γελοιοποιεί τον συλληφθέντα κλέφτη……Είναι εξαιρετικώς μονότονη η τεχνική της γελοιοποιήσεως των κλεφτών. Μετά τη Σύλληψη, μετά τα Βασανιστήρια, μετά την Ομολογία, ο κλέφτης παρουσιάζεται από τις εφημερίδες σαν ένα θηρίον, που επιάστηκε χάρις στην άγρυπνη παρακολούθηση της Αστυνομίας. Το σχετικό ρεπορτάζ συνοδεύεται από μια φωτογραφία του Κλέφτη, όπου παρουσιάζεται αξύριστος, αχτένιστος, τσαλακωμένος, τσακισμένος, ανέκφραστος και, κάποτε – κάποτε, με μαυρισμένο το ένα μάτι (βέβαια, από μπουνιά Αστυνομικού). Δεν ενθυμούμαι ποτέ κάποιος αναγνώστης να έγραψε επιστολή στην εφημερίδα του, ρωτώντας γιατί ταλαιπωρούν και διασύρουν έτσι τον κλέφτη, και, ποιος του εμαύρισε το μάτι. Ο Μέσος Άνθρωπος είναι άτιμος και δειλός». (σελ. 88).      

Σκίτσο από το “Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη”

Ο Πετρόπουλος δεν κάνει καμία αναφορά ούτε σε μαχαιροβγάλτες, ούτε σε δολοφόνους, ούτε σε ληστές, ούτε σε κανένα άλλο είδος εγκληματία. Εστιάζει αποκλειστικά στον κλέφτη. Οι αναφορές σε άλλους εγκληματικούς κλάδους γίνεται μόνο στο κεφάλαιο των φυλακών, τη φυσική κατάληξη του κλέφτη. Παρακολουθούμε δηλαδή την ολοκληρωμένη πορεία του κλέφτη: δράση, σύλληψη, ανάκριση, δίκη, φυλάκιση και μάλιστα περισσότερο από λαογραφική παρά από κοινωνιολογική σκοπιά, αφού ο Πετρόπουλος δεν αναφέρεται ούτε στα αίτια που οδηγούν κάποιον στην κλοπή ως συνειδητή επαγγελματική επιλογή, ούτε στην κοινωνική αδικία, το μορφωτικό επίπεδο κτλ. Αυτό που αναφέρεται είναι το ταξικό μίσος που υπάρχει και που εκφράζεται με πράξεις όπως αφόδευση στο τραπέζι ή το κρεβάτι του θύματος και αυνανισμός.

  Φυσικά οι κλέφτες του Πετρόπουλου δεν έχουν καμία σχέση με τους σύγχρονους αγριεμένους κλέφτες των μεγαλουπόλεων (και της επαρχίας). Οι σύγχρονοι αγριεμένοι κλέφτες ασκούν βία ακόμα και χωρίς αφορμή. Ξυλοκοπούν μέχρι αναισθησίας το θύμα ακόμη κι αν αποδειχθεί απολύτως συνεργάσιμο. Πολλές φορές οπλοφορούν. Παρακολουθούμε δολοφονίες ηλικιωμένων γυναικών για μικροποσά. Οι κλέφτες γίνονται διαρκώς και πιο σκληροί, διαρκώς και πιο επικίνδυνοι. Το ταξικό τους μίσος εκφράζεται με βία. Η ανθρώπινη ζωή κοστολογείται όλο και πιο φτηνά. Μπροστά σ’ αυτά οι αφοδεύσεις και οι εκσπερματώσεις των πετροπουλικών κλεφτών είναι αβροφροσύνες. Ο γριλάκιας και ο μπουγαδοκλέφτης γίνονται γραφικές φιγούρες ενός ανέμελου κι ακίνδυνου παρελθόντος. Γιατί ο κλέφτης του Πετρόπουλου δεν πυροβολούσε τον ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου αν απροόπτως εμφανιζόταν, ούτε σκότωνε για μια κάμερα. Κι αν τη στιγμή της μπούκας ερχόταν ο νοικοκύρης προσπαθούσε να φύγει κι όχι να επιτεθεί.          

Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και τουρκολογία στο Παρίσι όπου και εγκαταστάθηκε το 1975. Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, πολέμιος των ακαδημαϊκών και του κατεστημένου, ο Πετρόπουλος ήταν ο πρώτος λαογράφος στην Ελλάδα που ασχολήθηκε με το “περιθώριο” και κατέγραψε πρόσωπα και πράγματα περιφρονημένα από την επίσημη ιστορία της χώρας του.

Παρά τις βασικές διαφορές της νέας γενιάς κλεφτών τα κίνητρα είναι πάντα τα ίδια, τα κλοπιμαία. Δηλαδή το αντικείμενο της ιδιοκτησίας που παρανόμως αλλάζει χέρια. Ο νόμος, φυσικά, είναι προστάτης της ιδιοκτησίας. Ο νόμος καθορίζεται από ανθρώπους που έχουν ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία των ανθρώπων που συμβάλλουν ενεργά στη διαμόρφωση των νόμων – άμεσα ή έμμεσα – δεν έχει καμία σχέση με τη μικροϊδιοκτησία των καθημερινών κι ανώνυμων ανθρώπων. Ο καθημερινός άνθρωπος περνάει μαρτύρια για να αποκτήσει την ελάχιστη περιουσία που τελικά κατέχει. Δουλεύει σκληρά και πληρώνει υπέρογκες δόσεις για το σπίτι και το αυτοκίνητό του. Η περιουσία του είναι το ελάχιστο δίκιο που του έχει απομείνει. Η ελίτ του χρήματος αποτελείται από ανθρώπους που έχουν τεράστια περιουσία. Οι άνθρωποι του χρήματος δεν γνωρίζουν την καθημερινή βιοπάλη. Οι άνθρωποι του χρήματος πλουτίζουν από τη δουλειά των άλλων. Οι άνθρωποι του χρήματος πληρώνουν καλά για την ασφάλεια του σπιτιού τους. Οι άνθρωποι του χρήματος δεν είναι τόσο ευάλωτοι στον κλέφτη. Ως εκ τούτου, δεν μισούν τον κλέφτη. Εξάλλου, ακόμη κι αν τους κλέψουν, έχουν λεφτά να αντικαταστήσουν τα κλοπιμαία. Ο βιοπαλαιστής μισεί τον κλέφτη. Ο βιοπαλαιστής είναι αυτός που κινδυνεύει από τον κλέφτη. Ο κλέφτης έχει πολύ συγκεχυμένη ταξική αντίληψη. Για τον κλέφτη σχεδόν όλοι είναι «μπουρζουάδες». Ο κλέφτης μισεί τους «μπουρζουάδες». Ο κλέφτης θέλει να εκδικηθεί τους «μπουρζουάδες». Ο κλέφτης δεν μπορεί να πλησιάσει τους ανθρώπους του χρήματος. Μοιραία χτυπάει σπίτια μικρομεσαίων βιοπαλαιστών τους οποίους θεωρεί «μπουρζουάδες». Και μόνο η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σπίτι είναι για τον κλέφτη ξεκάθαρη «μπουρζουάδικη» απόδειξη. Ο βιοπαλαιστής έχει δίκιο που μισεί τον κλέφτη. Οι βιοπαλαιστές και οι κλέφτες αλληλοσπαράσσονται μέχρι θανάτου. Οι άνθρωποι του χρήματος παρακολουθούν τον αλληλοσπαραγμό τους ανέπαφοι. Πρόκειται για ένα ξεκάθαρο παιχνίδι ιδιοκτησίας από το οποίο όμως απουσιάζουν οι αληθινοί ιδιοκτήτες. Ο λαός λέει ότι κανείς δεν γίνεται ζάμπλουτος με τον τίμιο ιδρώτα του. Όταν λέμε ανθρώπους του χρήματος εννοούμε τους ελάχιστους ανθρώπους που λυμαίνονται τον εθνικό ή τον παγκόσμιο πλούτο. Που διαπλέκονται ανάμεσα σε ακατανόητες χρηματιστηριακές επιχειρήσεις, ΜΜΕ και πολιτικές διευκολύνσεις. Που συντηρούν ένα στρατό από μπράβους. Ο καθημερινός βιοπαλαιστής νιώθει απροστάτευτος από την αστυνομία. Ο καθημερινός βιοπαλαιστής αρχίζει σιγά – σιγά να θεωρεί ότι δεν είναι κακό να έχει ένα όπλο στο σπίτι του. Ακούστηκαν ειδήσεις ακόμα και για περίπολα πολιτοφυλακής σε γειτονιές της Αθήνας. Ο καθημερινός βιοπαλαιστής συνδέει το έγκλημα με τους μετανάστες. Σταδιακά γίνεται όλο και πιο πρόθυμος να ασπαστεί εθνικιστικά ιδεολογήματα. Ο καθημερινός βιοπαλαιστής βιώνει επώδυνα την αδιάκοπη έκθεσή του στο έγκλημα. Πολλές φορές φοβάται να βγει από το σπίτι του. Οι πολιτικοί παγκοσμίως δεν απορούν καθόλου γιατί υπάρχει έξαρση της εγκληματικότητας. Οι πολιτικοί παγκοσμίως προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το έγκλημα προσλαμβάνοντας όλο και περισσότερους αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί ποτέ δεν επαρκούν. Οι αστυνομικοί προστατεύουν τη νομιμότητα. Η νομιμότητα στρέφεται ενάντια σε οτιδήποτε καταπατά τις νόμιμες πολιτικές αποφάσεις. Οι άνθρωποι του χρήματος στηρίζονται – συνήθως – σε νόμιμες πολιτικές αποφάσεις. Η εκμηδένιση των εργασιακών δικαιωμάτων, η εγκληματική καταστροφή του περιβάλλοντος, ο οικονομικό – χρηματιστηριακός γκανγκστερισμός κτλ στηρίζονται – συνήθως – σε νόμιμες πολιτικές αποφάσεις. Κάθε δυναμική αντιπαράθεση απέναντι σ’ αυτά είναι – συνήθως – έξω από τη νομιμότητα. Τα όρια και τα κίνητρα αυτών των αντιπαραθέσεων ο καθένας τα ερμηνεύει διαφορετικά. Αυτή η διαφορετικότητα στην ερμηνεία δεν είναι παρά η υποκειμενικότητα του δικαίου (από την ηθική κι όχι τη νομική του υπόσταση). Η υποκειμενικότητα του ηθικού δικαίου δεν νομιμοποιεί την κατάλυση του νόμου. Ο κλέφτης, αν και στερείται οποιουδήποτε κοινωνικού οράματος, θέλει να διεκδικήσει το δικό του ηθικό δίκαιο.

Σκίτσο από το “Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη”

Το ηθικό δίκαιο που διεκδικεί ο κλέφτης, δεν έχει καμία σχέση με το ηθικό δίκαιο που διεκδικεί ο εργαζόμενος ή ο άνεργος. Η αστυνομία, εφόσον καταλύεται ο νόμος, δεν κάνει διακρίσεις στο ηθικό δίκαιο του καθενός.  Ο κλέφτης νομιμοποιεί τη διαρκή ενίσχυση της αστυνομίας. Ο κλέφτης νομιμοποιεί τα μέτρα καταστολής του συστήματος. Ο εργαζόμενος και ο άνεργος έρχονται συχνά σε σύγκρουση με τα μέτρα καταστολής του συστήματος. Ο κλέφτης είναι ο ψιλικατζής του εγκλήματος. Το οργανωμένο έγκλημα δεν έχει καμία σχέση με τον κλέφτη. Το οργανωμένο έγκλημα ασχολείται με μεγάλες δουλειές. Τα ναρκωτικά, η πορνεία, το παράνομο εμπόριο όπλων και το μεταναστευτικό δουλεμπόριο γνωρίζουν τζίρους χωρίς προηγούμενο. Το σύστημα στηρίζεται στο κέρδος. Το κέρδος είναι η καρδιά του συστήματος. Η παγκόσμια αστυνομία προσπαθεί δεκαετίες την εξάρθρωση των εμπόρων ναρκωτικών χωρίς αποτέλεσμα. Ο καθημερινός άνθρωπος αισθάνεται ότι πρέπει ο ίδιος να προστατέψει το παιδί του. Ο καθημερινός άνθρωπος είναι μετέωρος ανάμεσα στη νομιμότητα και το έγκλημα. Νιώθει οργή. Η οργή δεν είναι παρά ο καθρέφτης της σύγχυσης ενός συστήματος που ευαγγελίζεται τη νομιμότητα και ταυτόχρονα καθιστά την παρανομία ασύλληπτα κερδοφόρα.

Πηγή, http://eranistis.net/wordpress

Ηλίας Πετρόπουλος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης καιτουρκολογία στο Παρίσι όπου και εγκαταστάθηκε το 1975. Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, πολέμιος των ακαδημαϊκών και του κατεστημένου, ο Πετρόπουλος ήταν ο πρώτος λαογράφος στην Ελλάδα που ασχολήθηκε με το "περιθώριο" και κατέγραψε πρόσωπα και πράγματα περιφρονημένα από την επίσημη ιστορία της χώρας του. Έζησε από κοντά ρεμπέτες, αλήτες, μάγκες, πόρνες και ομοφυλόφιλους, φυλακισμένους, συμμορίτες και καταδιωκόμενους, που έγιναν οι 'ήρωες' των βιβλίων του. Ακάματος συγγραφέας και ερευνητής έγραφε μέχρι το 2003 που πέθανε από καρκίνο. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, το πτώμα του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του πετάχτηκαν στον υπόνομο.

Τα βιβλία του έχουν συχνά τη μορφή της μελέτης ή της μονογραφίας ενώ πολλά αποτελούν συλλογές άρθρων παρεμφερούς θεματικής, είτε αδημοσίευτων, είτε δημοσιευμένων σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Ο Ηλίας Πετρόπουλος έγινε γνωστός στο πλατύ κοινό με το βιβλίο του Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1979 από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη ενώ αναμφισβήτητη είναι και η αξία της πρώτης ρεμπετολογικής μελέτης στην Ελλάδα που ακόμα και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για τη μελέτη του ρεμπέτικου-τροπου ζωης του περιθωρίου-, τα Ρεμπέτικα τραγούδια (Αθήνα 1968), τα οποία εκδόθηκαν πολλάκις έκτοτε, με αρκετές προσθήκες και βελτιώσεις. Άλλα του έργα είναι τα Καλιαρντά (Αθήνα 1971), Kiosque grec, La Voiture grecque, Cages d'oiseaux,Moments en Grèce (Το ελληνικό περίπτερο, Αυτοκίνητο, Κλουβιά πουλιών και Στιγμές στην Ελλάδα) που εκδόθηκαν στο Παρίσι το 1976 καθώς και Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι (Αθήνα 1979), Το μπουρδέλο (Αθήνα 1980), Θεσσαλονίκη: η μνήμη μιας πόλης (Παρίσι 1982), Πτώματα, πτώματα, πτώματα (Αθήνα 1988), Ο μύσταξ (Αθήνα 1989), Ρεμπετολογία(Αθήνα 1990) και το τελευταίο βιβλίο ο τίτλος του οποίου είναι εμπνευσμένος από τη μόδα του στρινγκ, μια συλλογή άρθρων πιστή στο στυλ Πετρόπουλου, Ο κουραδοκόφτης.

Ανάμεσα στα έργα του, είναι ακόμα το πασίγνωστο Το άγιο χασισάκι, Υπόκοσμος και Καραγκιόζης, Ιστορία της Καπότας, Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες, καθώς και το τελευταίο του που κυκλοφόρησε το 2003, οι Παροιμίες του υπόκοσμου. Ο Ηλίας Πετρόπουλος έγραψε μονογραφίες για τους ζωγράφους Μοσχίδη, Πεντζίκη, Τέτση, Σικελιώτη και τους γελοιογράφους Μποστ και Καναβάκη. Το 1966 εξέδωσε το βιβλίο του Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης.

Τα τρία ποιητικά έργα του Πετρόπουλου ακολουθούν την ίδια οπτική που διαφαίνεται σε όλο του το έργο. Έτσι, στη σκληρή και ασυνήθιστή του ποίηση, συναντάμε τον ίδιο ανατρεπτικό χαρακτήρα - πλην όμως εδώ μας παρουσιάζεται με τρυφερές στιγμές ο συναισθηματικός του κόσμος. Το τελευταίο βιβλίο ήταν το Ποτέ και τίποτα και εκδόθηκε στην Αθήνα το 1993. Το 2000 κυκλοφόρησαν ποιήματα από αυτή τη συλλογή, μελοποιημένα από την Μαρίνα Καναβάκη, σε άλμπουμ με τον ομώνυμο τίτλο.

Ο Πετρόπουλος λογοκρίθηκε και καταδικάστηκε τέσσερις φορές από τα ελληνικά δικαστήρια για τον αναρχικό, μηδενιστικό χαρακτήρα των γραπτών του. Για το βιβλίο του Τα ρεμπέτικα τραγούδια, που δεν έφερε σφραγίδα λογοκρισίας, η χούντα τον καταδίκασε σε πεντάμηνη φυλάκιση το 1968, όπως και για τα Καλιαρντά το 1972 και για το κείμενό του Σώμα, που δημοσίευσε στο περιοδικό Τραμ. Το 1972 διεκδίκησε και πέτυχε να αποκτήσει αστυνομική ταυτότητα η οποία ανέγραφε στο θρήσκευμα «άθεος». Μέχρι το 1998 —δηλαδή για πάνω από 25 χρόνια και μέχρι τα 70 του— εκκρεμούσε εναντίον του καταδίκη σε φυλάκιση για προσβολή της θρησκείας.^[1] Κουρασμένος από το κυνηγητό και απογοητευμένος, μετακόμισε στο Παρίσι το 1975, από όπου συνέχισε ασταμάτητα να γράφει βιβλία για την Ελλάδα.

Επίμονος ερευνητής των λαϊκών φραστικών επινοήσεων αλλά και πιστός στην πολυτονική γραφή, συστηνόταν ως λαογράφος και έψεγε με το ύφος του τον καθωσπρεπισμό του «πολιτικά ορθού». Το έργο του αναδίδει μια αίσθηση καθολικού ανθρώπου. Δεν θα ήταν υπερβολή να τον χαρακτηρίσουμε ιστορικό, λαογράφο, γλωσσολόγο, εικαστικό καλλιτέχνη (έχει εικονογραφήσει αρκετά βιβλία του με σκίτσα και κολλάζ), φωτογράφο - εν τέλει έναν ελευθέριο στοχαστή-ερευνητή που το έργο του αξίζει ευρύτερης προσοχής. Τα περίπου 80 βιβλία του αποτελούν καταθέσεις έρευνας και μελέτης του λαϊκού μας υποπολιτισμού, ενώ πολλές φορές εξερευνά θέματα ταμπού ή περιθωριακά (χασίς, ρεμπέτικο, υπόκοσμος, πορνεία, σεξουαλικότητα, φυλακή).

Στα 40 χρόνια της συγγραφικής του δραστηριότητας, ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο οποίος πέθανε στις 3 Σεπτεμβρίου 2003στο Παρίσι, δημοσίευσε 80 βιβλία και πάνω από χίλια άρθρα. Kατά τον θάνατό του, ζήτησε να αποτεφρωθεί και οι στάχτες του να πεταχτούν στον υπόνομο. Με βασικό άξονα ό,τι ο ίδιος αποκάλεσε «λαογραφία του άστεως», το έργο του καταγράφει δομές, θεσμούς, τρόπους έκφρασης και αντικείμενα της ελληνικής λαϊκής υποκουλτούρας. Το ανέκδοτο έργο του είναι τεράστιο, μέρος του οποίου είναι λεξικογραφικό. Το «Υπο–Λεξικό», το «Λεξικό του πολιτικού λόγου», το «Ονοματολεξικό» και τα «Φλοράδικα» περιμένουν τη μεταθανάτια επιμέλεια και δημοσίευσή τους.

Το 2005 κυκλοφόρησε το ντοκυμαντέρ "Ηλίας Πετρόπουλος - Ένας κόσμος υπόγειος" ^[2], διάρκειας 61', σκηνοθεσίας Καλλιόπης Λεγάκη, στο οποίο συντελεστές ήταν και ο ίδιος ο Πετρόπουλος λίγο πριν το θάνατό του.

Το 2006 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Ελλάδος Κοιμητήρια", ενώ το 2009 δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία μια συνέντευξη του συγγραφέα όπου σχολιάζει μεταξύ άλλων τον κατα την άποψη του ελληνικό εθνικισμό ^[3].

Πίνακας περιεχομένων

  [Απόκρυψη] 

• 1 Χρονολόγιο
• 2 Εργογραφία
• 3 Υποσημειώσεις
• 4 Εξωτερικές συνδέσεις
• 5 Βιβλιογραφία

Χρονολόγιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

• 1928: Γέννηση στις 26 Ιουνίου στην Αθήνα
• 1934: Η οικογένεια Πετρόπουλου εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη λόγω μετάθεσης του πατέρα, υπαλλήλου στο Δημόσιο.
• 1938: Μαθητής στο Γ' οκτατάξιο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης
• 1940: Αρχίζουν οι βομβαρδισμοί της Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας του φεύγει για το μέτωπο.
• 1943: Ο Ηλίας Πετρόπουλος οργανώνεται στην Ε.Π.Ο.Ν. Θεσσαλονίκης.
• 1944: Πεθαίνει ο πατέρας του. Δε βρέθηκε ποτέ το πτώμα του, γεγονός που τον σημάδεψε βαθιά.
• 1947: Ο Ηλίας Πετρόπουλος συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για παράνομη εμφυλιακή δράση.
• 1947-1948: Τελειώνει το νυχτερινό γυμνάσιο της ΧΑΝΘ. Παράλληλα δουλεύει ως υπάλληλος του Δήμου Θεσσαλονίκης.
• 1949: Δίνει εξετάσεις στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκείνη την εποχή απολύεται από το Δήμο Θεσσαλονίκης ως κομμουνιστής βάσει του διαβόητου Νόμου 509 για αντεθνική δράση.
• 1949-1957: Δύσκολα χρόνια. Άνεργος ως χαρακτηρισμένος.
• 1958: Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού "Διαγώνιος" από τα πρώτα τεύχη, υπεύθυνος για τις εικαστικές τέχνες και τα οικονομικά. Κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο "Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης".
• 1963: Δολοφονία του Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη. Ο Πετρόπουλος, δημοσιογράφος στην εφημερίδα "Θεσσαλονίκη", δημοσιεύει -ανυπόγραφα για ευνόητους λόγους- μια σειρά τεράστιων άρθρων σχετικών με τη δολοφονία. Καλείται στην Εισαγγελία για ανάκριση.
• 1965: Δημοσιεύονται στον "Ζυγό" εκτενή αποσπάσματα από τη μελέτη του "Ελύτης Μόραλης Τσαρούχης". Εγκαθίσταται οριστικά στην Αθήνα, όπου από την πρώτη στιγμή εργάζεται ως δημοσιογράφος στη "Μεσημβρινή" και το περιοδικό "Εικόνες". Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς παραμονής του στην Αθήνα συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για τα βιβλία του ("Ρεμπέτικα Τραγούδια", "Καλιαρντά" και το ποίημα "Σώμα").
• 1966: Αυτοέκδοση σε βιβλίο της μελέτης του "Ελύτης Μόραλης Τσαρούχης".
• 1975: Εγκαθίσταται στο Παρίσι. Σπουδάζει επί τρία χρόνια τουρκολογία στην Ecole Pratique.
• 1981-1985: Διαλέξεις στο ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
• 1985: Επιστρέφει στο Παρίσι, όπου μένει και εργάζεται ως το θάνατό του χωρίς να γυρίσει ποτέ στην Ελλάδα.
• 2003: "Οι αναίσθητοι με ρωτούν:

-γιατί δεν γυρίζετε στην Ελλάδα; Βεβαίως τυγχάνω υποχρεωτικώς Έλλην, αλλά η χώρα μου με κουρελιάζει. Δεν θάθελα να ξαναπατήσω στην Αθήνα. Και είπα στη γυναίκα μου: -όταν ψοφήσω, εδώ, στο Παρίσι, να κάψεις το κουφάρι μου στο κρεματόριο και να ρίξεις τις στάχτες στον υπόνομο. Τέτοια είναι η διαθήκη μου."

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πεζά

• "Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη" (εκδ.Νεφέλη-1979)
• "Πτώματα,πτώματα,πτώματα..." (εκδ. Νεφέλη-1989)
• "Η μυθολογία του Βερολίνου" (εκδ. Νεφέλη-1982)

Υπόκοσμος

• "Ρεμπέτικα Τραγούδια" (εκδ. Κέδρος-1979)
• "Ρεμπετολογία" (εκδ. Κέδρος-1968)
• "Τα Μικρά Ρεμπέτικα" (εκδ. Νεφέλη-1968)
• "Το Άγιο Χασισάκι" (εκδ. Νεφέλη-1987)
• "Της Φυλακής" (εκδ. Νεφέλη-1975)
• "Το Μπουρδέλο" (εκδ. Νεφέλη-1980)
• "Υπόκοσμος και Καραγκιόζης" (εκδ. Γράμματα-1978)
• "Καπανταήδες και Μαχαιροβγάλτες" (εκδ. Νεφέλη-2001)
• "Παροιμίες του Υποκόσμου" (εκδ. Νεφέλη-2002)

Λεξικά

• "Γλωσσάριο των Ρεμπέτηδων" (εκδ. Κέδρος-1968)
• "Καλιαρντά" (εκδ. Νεφέλη-1971)

Ενδυματολογία

• "Η φουστανέλα" (εκδ. Νεφέλη-1987)
• "Η Τραγιάσκα" (εκδ. Πατάκη-2000)

Λαογραφία

• "Ο Τούρκικος Καφές εν Ελλάδι" (εκδ. Νεφέλη-1979)
• "Ο Μύσταξ" (εκδ. Νεφέλη-1989)
• "Ψειρολογία" (εκδ. Νεφέλη-1979)
• "Η Ονοματοθεσία Οδών και Πλατειών" (εκδ. Πατάκη-1995)
• "Το Ταντούρι και το Μαγκάλι" (εκδ. Νεφέλη-1994)
• "Καρέκλες και Σκαμνιά" (εκδ. Νεφέλη-1988)
• "Η Εθνική Φασουλάδα" (εκδ. Νεφέλη-1993)
• "Τα Σίδερα. Η Λάσπη. Τα Μπαστούνια" (εκδ. Νεφέλη-1984)
• "Ιστορία της Καπότας" (εκδ. Νεφέλη-1984)
• "La voiture grecque" (Παρίσι-1976)
• "La kiosque grec" (Παρίσι-1976)
• "Cages a oiseaux en Grece" (Παρίσι-1976)
• "Album turc" (Παρίσι-1976)

Αρχιτεκτονική

• "Το μπαλκόνι στην Ελλάδα" (εκδ. Νεφέλη-1981)
• "Η αυλή" (εκδ. Χατζηνικολή-1981)
• "Το παράθυρο στην Ελλάδα" (εκδ. Νεφέλη-1981)
• "Ελληνικές Σιδεριές" (εκδ. Νεφέλη-1981)
• "Ξυλόπορτες - Σιδερόπορτες" (εκδ. Νεφέλη-1981)
• "Το Μάτι του Βοδιού" (εκδ. Νεφέλη-1980)

Άρθρα

• "Μικρά Κείμενα" (εκδ. Γράμματα-1980)
• "Άρθρα στην Ελευθεροτυπία" (εκδ. Πατάκη-1992)
• "Ο κουραδοκόφτης" (εκδ. Νεφέλη-2002)

Μεταφράσεις

• "Δώδεκα Τραγουδάκια από την Παλατινή Ανθολογία" (εκδ. Νεφέλη-1980)
• "Αρετίνου Ακόλαστα Σονέτα" (εκδ. Νεφέλη-1992)
• "Ιωάννου Αποκάλυψις" (εκδ. Νεφέλη-1975)

Ποίηση

• "Ποιήματα (1968-1991)" (εκδ. Νεφέλη-1991)
• "Ποτέ και Τίποτα" (εκδ. Νεφέλη-1993)
• "Topor: Τέσσερεις Εποχές" (εκδ. Νεφέλη-1991)

Ιστορία

• "Les Juifs de Salonique/In Memoriam" (Παρίσι-1983)

Βιογραφίες

• "Παύλος Μοσχίδης" (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Γιώργος Παραλής" (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Χαρακτική: Π. Τέτσης" (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Γιώργος Δέρπαπας" (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Μποστ" (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Σταμ.Σταμ." (άρθρα στο περιοδικό Διαγώνιος, 1958-1963)
• "Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης" (εκδ. Πατάκη 1998-α΄δημοσ. 1965)
• "Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης" (εκδ. Πατάκη 1998- α΄δημοσ. 1958)
• "Τέσσερεις Ζωγράφοι: Αντώνης (Anton)/ Βιτάσταλη/ Δουραλή/ Σουλιώτης" (εκδ. Νεφέλη-1999)

Σχέδια-Κολλάζ

• "Κυρίως αυτό" (εκδ. Νεφέλη-1993)

Με τον Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλο

• "Μνήμη Νίκου Καχτίτση" (αυτοέκδοση-1972)
• "Επιστολαί προς Μνηστήν" (εκδ. Νεφέλη-1998)