«Διάκρισις και Χριστιανικός Βίος¨», Δ΄ Μέρος Του Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη

Κατά τη δεύτερη ημέρα του ετήσιου Συνεδρίου  Ορθοδόξου Πνευματικότητας που οργάνωσε η γνωστή Κοινότητα της Μονής Bose στην Ιταλία (5 – 8 Σεπτεμβρίου 2018), έγιναν έξι ομιλίες. Στην πρωϊνή συνεδρία πριν τις ομιλίες, προηγήθησαν τα Μηνύματα του Μακαριωτάτου  Πατριάρχη της Ρουμανίας κ. Δανιήλ, του Μακαριωτάτου Προκαθημένου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας κ. Ονουφρίου, τον οποίο και αναγνωρίζουν όλες οι Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και του Μακαριωτάτου Πατριάρχη του Κοπτικού Πατριαρχείου κ. Θεοδώρου.

Η πρώτη ομιλία έγινε από τον Σέρβο Επίσκοπο της Δυτικής Αμερικής (Los Angeles) κ. Μάξιμο, Καθηγητή και στη Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου, με θέμα «Διάκρισις σε εποχή κρίσης – Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής». Ο Σεβασμιώτατος κ. Μάξιμος, άριστος γνώστης της Θεολογίας του αγίου Μαξίμου (΄ήταν και το θέμα της διδακτορικής του διατριβής στη Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, θυμάμαι άλλωστε την ξεχωριστή επιμέλεια του όταν υπήρξαμε και δύο μαθητές του μακαριστού Καθηγητού μας Στυλιανού Παπαδοπούλου), αναφέρθηκε στα κριτήρια διά την αρετή της διάκρισης για την αντιμετώπιση μιας κρίσης (εκκλησιαστικής, κοινωνικής κτλ.). Για να κρίνουμε το παρόν πρέπει να έχουμε ένα οραματισμό για το μέλλον. Η πνευματική διάκριση είναι αποτέλεσμα της ταπείνωσης και της αγάπης και τους ελέους του Θεού. Πηγή της ταπείνωσης της αγάπης και τους ελέους του Θεού είναι το πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Ο άγιος Μάξιμος αναφέρεται σε κάθε είδος κρίσης που συνδέεται με τη σωτηρία του κόσμου.

Η δεύτερη ομιλία της δεύτερης ημέρας του Συνεδρίου έγινε από τον Καθηγητή π. JohnErickson του Ορθόδοξου Θεολογικού Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδιμήρου της Νέας Υόρκης της OCA με θέμα «Η χρονική διάσταση της διάκρισης- Ιστορία και Μνήμη». Αναφερόμενος στον προηγούμενο αιώνα ο π. Ιωάννης τόνισε ότι «μέσα σ’ ένα αιώνα ο χάρτης της Ευρώπης άλλαξε τρείς φορές, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και πτώση του Κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη». Υπογράμμισε τη σημασία της αναφοράς στο όλο έργο του Ιησού Χριστού πριν την Θεία Ευχαριστία εις την Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου με την έννοια ότι το παρελθόν νοηματοδοτεί το παρόν και μας προετοιμάζει διά την καθημερινή μας ζωή διά να διαμορφώσουμε σωτηριολογικά το μέλλον του κόσμου. Η εποχή μας χρειάζεται κινήσεις και πρωτοβουλίες συγχωρήσεως, συμφιλιώσεως και ειρηνικής συνύπαρξης. Παρ’ όλο ότι δεν είναι αδύνατη η συγχώρηση, είναι όμως και πολύ δύσκολη. Είναι όμως και ο μόνος τρόπος διά την συμφιλίωση και την ειρηνική συνύπαρξη. Η συμφιλίωση και η ειρηνική συνύπαρξη σημαίνει και αποκατάσταση της δικαιοσύνης για τις αδικίες που έγιναν σε βάρος αυτών που καταπατήθησαν παράφορα τα Ανθρώπινα Δικαιώματά τους.(η υπογράμμιση δική μου). Διαφορετικά αυτή η προοπτική της συμφιλίωσης χωρίς αποκατάσταση της δικαιοσύνης λειτουργεί ως λήθη.  Η συμφιλίωση συνδέεται με την αποκατάσταση της δικαιοσύνης για τους αδικηθέντες ως έκφραση της πραγματικής μετάνοιας αυτών που είναι υπεύθυνοι για εγκλήματα και αδικίες.

Η τρίτη ομιλία της πρωϊνής συνεδρίας έγινε από τον γνωστό Ρωμαιοκαθολικό  συγγραφέα και Ηγούμενο π. Michel Van Parys με θέμα «Η κοινοβιακή διάκρισις στο τυπικό του αγίου Βενεδίκτου», τονίζοντας ότι η αρετή της διάκρισης είναι η κορυφή όλων των αρετών. Επανέλαβε μάλιστα την εύστοχη παρατήρηση του αγίου Αντωνίου ότι «μερικοί έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην άσκηση και στη διακονία της Εκκλησίας για περισσότερα από σαράντα χρόνια, αλλά επειδή δεν έχουν την αρετή της διάκρισης, βρίσκονται μακριά από το Θεό». Μόνο μέσω της υπακοής φθάνει κανείς κοντά στο Θεό.

Ακολούθησε λίγος χρόνος για ερωτήσεις και παρατηρήσεις και στη συνέχεια παρακολουθήσαμε τις μεσημβρινές προσευχές των μοναχών, πήγαμε για το μεσημεριανό γεύμα, λίγη ελεύθερη συζήτηση με τους συνέδρους και τους Μοναχούς και τις Μοναχές, λίγη ξεκούραση και στη συνέχεια η απογευματινή συνεδρία. Στην αρχή ανεγνώσθησαν τα μηνύματα του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου, του Σεβ. Μητροπολίτη της Βουλγαρικής Εκκλησίας στην Ευρώπη κ. Στεφάνου εκ μέρους του Μακαριωτάτου Πατριάρχου Βουλγαρίας κ.κ. Νεοφύτου και του Γενικού Γραμματέα του Π.Σ.Ε.

Η απογευματινή συνεδρία της δεύτερης ημέρας του Συνεδρίου συγκεντρώθηκε στο θέμα «Διακρίνοντας τον παρόντα χρόνο» με πρώτο ομιλητή τον Ρώσο Καθηγητή Dr. AleksandrMramornov από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Ο τίτλος της ομιλίας του ήταν το πολύ ενδιαφέρον θέμα «Η Σύνοδος της Μόσχας, 1917 – 1918», κι αναφερόταν στο πολύ κρίσιμο έτος που όλα είχαν αλλάξει στη Ρωσία με την επικράτηση των άθεων μπολσεβίκων κομμουνιστών. Ο κ. Καθηγητής, μεταξύ άλλων τόνισε ότι αρκετά Μέλη της Ιεράς Συνόδου, λίγο πολύ «έκαναν μεσάνυκτα» για την πραγματικότητα που είχε δημιουργηθεί στη
Ρωσία. Νόμιζαν ότι η Κυβέρνηση των Κομμουνιστών Μπολσεβίκων θα διαρκούσε μόνο για λίγες ημέρες. Την ευθύνη της εκλογής Επισκόπων πριν την Οκτωβριανή επανάσταση την είχε αποκλειστικά ο Τσάρος. Με την αποκατάσταση του Πατριαρχείου, την ευθύνη της εκλογής την είχε πλέον η Σύνοδος.

Η δεύτερη ομιλία της απογευματινής συνεδρίας έγινε από τη Καθηγήτρια Dr. DanielaKalkandjieva  του Πανεπιστημίου της Σόφιας  «St. Klement Ohridsky” της Βουλγαρίας με θέμα «Ο Μητροπολίτης Στέφανος της Σόφιας και η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία κατά τα έτη 1940 – 1944». Με ιστορική τεκμηρίωση παρουσίασε άγνωστες πτυχές της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βουλγαρίας που μας εξυψώνουν όλους μας ως Ορθόδοξους. Διαφάνηκε η ηρωϊκή συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Βουλγαρίας μέσα από κορυφαίους Ιεράρχες της όπως ο Μητροπολίτης Στέφανος, αλλά και της Ιεράς Συνόδου της, στον αγώνα για τη  προστασία των καταδιωγμένων ανυπεράσπιστων Εβραίων που ζούσαν στην Βουλγαρία. Ο Μητροπολίτης Σόφιας Στέφανος και στην συνέχεια η Ιερά Σύνοδος, αντέδρασαν δυναμικά και δημόσια στις αποφάσεις της Κυβερνήσεως της Βουλγαρίας να συμμαχήσουν με τους Ναζί για την καταδίωξη των Εβραίων. Με πολύ σημαντικές αποφάσεις η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Βουλγαρίας προστάτεψε με κάθε τρόπο τους Εβραίους ως σεβαστά πρόσωπα «κατ’ εικόνα Θεού». Μεγάλη ήταν η συμβολή του Μητροπολίτη της Σόφιας Στεφάνου, του μετέπειτα και Πατριάρχου,  κινδύνεψε ακόμη και η ίδια του ζωή.  Η Εκκλησία της Βουλγαρίας θεώρησε την  καταδίωξη κατά των Εβραίων ως καταδίωξη σε βάρος της. Υπέρμαχοι υπέρ της προστασίας των διωγμών σε βάρος των Εβραίων εκδηλώθηκε σε προσωπικό επίπεδο και από τους Μητροπολίτες Παϊσιο, Νεόφυτο (μετέπειτα Πατριάρχη) και Κύριλλο. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι η μεγάλη προσφορά του Πατριαρχείου Βουλγαρίας να προστατευθούν οι αδίκως καταδιωγμένοι Εβραίοι πρέπει να αναδειχθεί ως έκφραση της αυθεντικής Οικουμενικής Ορθοδοξίας της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Αρχέγονης Εκκλησίας. Η Καθηγήτρια  Dr. Danielaολοκλήρωσε την αξιόλογη ομιλία της με τη παρουσίαση ιστορικού φωτογραφικού υλικού. Κατ’ επανάληψη το Πατριαρχείο Βουλγαρίας για το μεγάλο του αγώνα να προστατευθούν οι Εβραίοι από το θάνατο, προτάθηκε από Εβραϊκές ΜΚΟ που ασχολούνται με τη γενοκτονία των προγόνων τους για το βραβείο Νόμπελ. Γι’ αυτό,  η Καθηγήτρια Dr. Daniela, τόνισε ότι«from this perspective, it becomes clear that the virtue of Christian love cannot be taken for granted, but requires constant efforts and struggle. It was required during the Holocaust, but it is also requires today when we face the challenge of refugees fleeing from areas of war conflicts and climate or economic disasters”.

Η τρίτη ομιλία της απογευματινής Συνεδρίας έγινε από το Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Balamand του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αντιοχείας και πάσης Ανατολής Πρωτοπρεσβύτερο Καθηγητή Dr. Porphyrios Giorgi με θέμα «Η Εκκλησία της Αντιοχείας και ο εμφύλιος πόλεμος του Λιβάνου, 1975 – 1990». Ο π. Πορφύριος έκανε λαμπρές Θεολογικές μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από όπου πήρε και το Διδακτορικό του. Στην ομιλία του τόνισε ότι στην πραγματικότητα για δεκαπέντε έτη ο Εμφύλιος Πόλεμος του Λιβάνου ήταν ένας μικρός Παγκόσμιος Πόλεμος με τη συμμετοχή όλων των Ισχυρών  Κρατών με τη τρελή χρηματοδότηση οπλικών συστημάτων, την ώρα που πολλά παιδιά δεν είχαν νερό, φαγητό και φάρμακα να επιβιώσουν. Κατά τα δεκαπέντε έτη του εμφύλιου σπαραγμού σκοτώθηκαν 120,000 άνθρωποι, ανάμεσα σ’ αυτούς και μικρά παιδιά, γυναίκες και άμαχος πληθυσμός. Από τα τρία εκατομμύρια του Πληθυσμού του  Λιβάνου το ένα εκατομμύριο ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές τους οικίες έγιναν πρόσφυγες και μετανάστες για να επιβιώσουν. (Προσωπικά θυμάμαι πως έφθαναν στην Κύπρο κυνηγημένοι με τα ρούχα που φορούσαν). Στις μεγάλες δοκιμασίες του Λαού μεγάλη ήταν η προσφορά του Προηγούμενου Πατριάρχου Αντιοχείας και πάσης Ανατολής μακαριστού κυρού Ιγνατίου, του οποίου η εκλογή έγινε το 1979. Η χαρισματική του μορφή ως η ενσάρκωση της αγάπης του Ιησού Χριστού συνέβαλε τα μέγιστα στην αντιμετώπιση των πληγών του εμφύλιου σπαραγμού και για τους Χριστιανούς και για τους Μουσουλμάνους. Έβλεπε όλους τους ανθρώπους ως τα παιδιά του Θεού. Πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Μέσης Ανατολής. Παλαιότερα ως νεαρός Θεολόγος και κληρικός διακόνησε ως Αξιωματούχος του Συνδέσμου (της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ορθοδόξων Νέων, που σήμερα δυστυχώς δεν είναι και τόσο δραστήριος όπως στο παρελθόν). Η τελευταία παρατήρηση δική μου. Ο Πατριάρχης Ιγνάτιος διακόνησε κι ως Πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, όπως και ο σημερινός διάδοχος του Μακαριώτατος Πατριάρχης  κ.κ. Ιωάννης. Στο παρελθόν διακόνησαν ως Πρόεδροι δύο ακόμη μεγάλες μορφές της Ορθοδοξίας, ο μακαριστός Πατριάρχης Αλεξανδρείας Παρθένιος και ο σημερινός Μακαριώτατος Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Αλβανίας και Διδάσκαλος μας κ.κ.  Αναστάσιος. (η αναφορά δική μου). Ο μακαριστός Πατριάρχης Ιγνάτιος συνέβαλε τα μέγιστα στους θεολογικούς Διαλόγους μετά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και των Αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών. Έγινε γνωστός με τη προσωπικότητά του και το έργο του ως ο κορυφαίος Πατριάρχης των Αράβων. Δημιούργησε το γνωστό Πανεπιστήμιο του Balamand, που κοσμεί όχι μόνο το Πατριαρχείο της Αντιόχειας και πάσης Ανατολής και τη χώρα του Λιβάνου, αλλά κι ολόκληρο το Χριστιανικό κόσμο και όχι μόνο. (η παρατήρηση δική μου). Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου παρέμεινε ουδέτερος προσπαθώντας να εργασθεί για συμφιλίωση και ειρηνική συνύπαρξη όλων, Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Οι Χριστιανοί στη Μέση Ανατολή δεν είναι της διασποράς, είναι γηγενείς, η παρουσία τους στη Μέση Ανατολή έχει χρονική διάρκεια όσο και η Ιστορία του Χριστιανισμού από τον πρώτο αιώνα μ.Χ. μέχρι σήμερα. Όσα είπε στη σύντομη αναφορά του ο π. Πορφύριος, όντως είναι δύσκολο να περιγραφεί το μεγαλείο της προσωπικότητας  και της προσφοράς του μακαριστού Πατριάρχη Ιγνατίου, ζούσε πολύ μπροστά από την εποχή του, προσωπικά το θυμάμαι όταν ερχόταν με το προσωπικό του φίλο μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο το Α’ στο Μετόχι του Κύκκου και καθόταν στο ιερό για να απολαύσει τις ουράνιες μελωδίες της βυζαντινής μουσικής της χορωδίας του μακαριστού Ηγουμένου του Μαχαιρά Διονυσίου και μετά τις ατέλειωτες συζητήσεις τους για όλα τα σοβαρά προβλήματα του κόσμου. Το θυμάμαι ακόμη όταν ομιλούσε σε διεθνή διαθρησκειακά συνέδρια για το θέμα της Ειρήνης, όπως στο Αρχεν της Γερμανίας πριν τον εμφύλιο σπαραγμό στη Συρία και την εμφάνιση των φανατικών του Ισλαμικού Κράτους, ως Προφήτης ομιλούσε για την αναγκαιότητα του διαλόγου των Θρησκειών για να προλάβουμε μεγάλες τραγωδίες για όλη την Ανθρωπότητα. Το θυμάμαι ακόμη όταν ήμουνα στη συνοδεία του μακαριστού Πατριάρχου μας Πέτρου κατά την ειρηνική επίσκεψη του στο Πατριαρχείο μας, αλλά και όταν είχα την τιμή και την ευλογία να συνοδέψω το σημερινό Αλεξανδρινό Προκαθήμενο κ.κ. Θεόδωρο Β’ κατά την ειρηνική του επίσκεψη στο Πατριαρχείο Αντιοχείας όπου μας φιλοξένησε και το πρώτο πράγμα που μας έδειξε μετά τη Δοξολογία της υποδοχής ήταν ο τάφος του. Μεγάλη Μορφή. Ο Θεός να αναπαύει τη ψυχή του.

Στη συνέχεια ο π. Πορφύριος αναφέρθηκε και στη προσφορά του Μητροπολίτη του Όρους Λιβάνου κ. Γεωργίου Horn. Τον είχα συναντήσει αρκετές φορές, αλλά η προσωπική μου επικοινωνία μαζί του ήταν περισσότερο όταν εκπροσωπήσαμε τα Πατριαρχεία μας στους μεγάλους εορτασμούς των εκατό ετών από την αγιοποίηση του αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, όταν για πρώτη φορά η Κυβέρνηση της Ρωσίας άνοιξε τις απαγορευμένες πυρηνικές περιοχές του Σάρωφ και την επιστροφή της Μονής στην Εκκλησία. Ο Σεβασμιώτατος κ. Γεώργιος, όπως τόνισε ο π. Πορφύριος, οργάνωσε τη Νεολαία και έγραφε συχνά σημαντικά κείμενα για να τερματισθεί ο εμφύλιος σπαραγμός, ως επίσης και για τη στήριξη των θυμάτων και της επούλωσης των πληγών του πολέμου. Ζητούσε την ενότητα μέσα από τη κοινή διακονία των πασχόντων και τη συνεργασία Χριστιανών και Μουσουλμάνων για να προστατευθεί με κάθε τρόπο η ανθρώπινη ζωή ως δώρο Θεού. Κατανοούσε το Θρησκευτικό  διάλογο μεταξύ των Θρησκειών μέσα στη προοπτική της ειρηνικής συμβίωσης και της ανοχής και του αμοιβαίου αλληλοσεβασμού. Ο Μητροπολίτης Γεώργιος συνέδραμε τα μέγιστα στο Διάλογο μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ.

Μια τρίτη σημαντική προσωπικότητα που συνέδραμε στην συμφιλίωση στον εμφύλιο σπαραγμό του Λιβάνου είναι η εκκλησιαστική φυσιογνωμία του Μητροπολίτη Βηρυτού κ. Ηλία Αουντέ. Ο μακαριστός Καθηγητής μας Κωνσταντίνος Σκουτέρης μας μιλούσε πάντα για το πρόσωπο του με τα καλύτερα λόγια, ως ένας σύγχρονος Απόστολος του Χριστού (η παρατήρηση δική μου). Ο π. Πορφύριος τόνισε ότι, όταν δημιουργήθηκε ο δημογραφικός κίνδυνος να διαχωριστούν περιοχές του Λιβάνου σε Μουσουλμανικές και Χριστιανικές, ο Μητροπολίτης Ηλίας πρωτοστάτησε να διαφυλάξει την εθνική ενότητα του Λαού του Λιβάνου. Έγινε γνωστός για την ανθρωπιστική του ευαισθησία να διαφυλαχθεί η εθνική ενότητα της Χώρας. Έγινε η ενσάρκωση του Ευαγγελίου της αγάπης και της συμφιλίωσης του Λαού. Καθ’ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου σπαραγμού διακόνησε με αυτοθυσία με κάθε τρόπο το Λαό του Λιβάνου.

 Η Εκκλησία της Αντιοχείας κατά τη διάρκεια των δεκαπέντε ετών του εμφύλιου σπαραγμού στο Λίβανο (1975 – 1990) παρέμεινε ουδέτερη, προσπαθώντας να δημιουργήσει διαύλους και γέφυρες επικοινωνίας Χριστιανών και Μουσουλμάνων για να επικρατήσει το αγαθόν της ειρήνης.

 Η δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τις βραδινές προσευχές, το κοινό λιτό δείπνο, ελεύθερη κοινωνική συζήτηση και επίσκεψη στο πλούσιο βιβλιοπωλείο της Μονής.

Στο Ε’ Μέρος θα έχουμε την ευκαιρία να αναφερθούμε στις επόμενες έξι ομιλίες της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου με ιδιαίτερη αναφορά στην ομιλία του γνωστού  κορυφαίου Καθηγητού του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Sebastian Brock, ως επίσης και αναφορά στον νέο  Παγκόσμιο οργανισμό των Ορθόδοξων Επιστημόνων Θεολόγων IOTA, του οποίου ο Πρόεδρος Καθηγητής Dr. Paul Gavrilyuk του Πανεπιστημίου του αγίου Θωμά Αμερικής ήταν ένας εκ των ομιλητών.