Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων στην Αίγυπτοέφθασε -ίσως και να ξεπέρασε- τις 180.000. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, σε μια πρώτη, επίσημη απογραφή της Αιγύπτου, το 1907, οι κατέχοντες επισήμως την ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι της χώρας ανέρχονταν σε 132.947, στους οποίους προστέθηκαν άλλες 40.000, προερχόμενοι από εδάφη υπό τουρκική κατοχή, και άλλες 30.000 μη αναγνωρισμένης υπηκοότητας, πλην ελληνόφωνοι.
Την περίθαλψη και φροντίδα τους ως την ίδρυση του πρώτου ελληνικού προξενείου στην Αλεξάνδρεια, το 1833, είχε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας -αργότερα και πάσης Αφρικής- ένας μακραίων θεσμός και “φάρος” της Ορθοδοξίας από την εποχή της ίδρυσής του, τον 1ο αι. μ.Χ.
Κατά τον 19ο αιώνα, οπότε εκδηλώνεται κύμα μετανάστευσης Ελλήνων στην Αίγυπτο, δημιουργήθηκαν και οι πρώτες αμιγώς ελληνικές κοινότητες, με εθνική συνείδηση, καθώς η φιλόξενη γη της Αιγύπτου προσέφερε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, από την υπόδουλη στον οθωμανικό ζυγό, πατρίδα. “Πρεσβυγενής Κοινότης”, όμως, αποκαλείται αυτή της Αλεξάνδρειας, καθώς είναι η πρώτη στην ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού, με έτος ίδρυσης το 1843».
Το διάστημα μεταξύ 1880 και 1920 σημειώθηκε η μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων της Αιγύπτου, που κατάφεραν να αναδειχτούν σε κυρίαρχη δύναμη, με έντονη οικονομική, πνευματική και κοινωνική δράση. Εκεί ανέπτυξαν δράση και αρκετοί από τους μεγάλους εθνικούς μας ευεργέτες, που λάμπρυναν της σελίδες της ελληνικής ιστορίας.
Ιδρύονται, επίσης, σύλλογοι και εμπορικά σωματεία, αδελφότητες, νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, αλλά και φιλανθρωπικά σωματεία για την ενίσχυση, με συσσίτια, των αδυνάμων να συντηρηθούν οικονομικά.
Γύρω στη δεκαετία του 1940, επέρχεται η πτώση και ο μαρασμός, με καθοριστικές για τον ελληνισμό της Αιγύπτου καταστάσεις, που σηματοδοτήθηκε από πολεμικές επιχειρήσεις. Μοιραίο έτος για την παροικιακή διάλυση υπήρξε το 1952, όταν επεβλήθη η επανάσταση Νάσερ, στις 23ης Ιουλίου, με βασικό σύνθημα «Η Αίγυπτος ανήκει στους Αιγυπτίους».
Το κλίμα σύγχυσης που προκάλεσαν η επανάσταση Νάσερ και οι εθνικοποιήσεις, επί σχεδόν μία δεκαετία (1955-1965), οδηγούν την ομαδική αποχώρηση Ελλήνων από τη χώρα, με προορισμό την Ελλάδα, την Αυστραλία και την Αμερική.
Οι σημαντικότερες οργανώσεις των Ελλήνων στην Αίγυπτο σήμερα είναι: η Ελληνική Κοινότητα Αλεξάνδρειας (1843), η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου, η οποία ιδρύθηκε το 1904, ενώ από το 1856 έως και το 1904 λειτουργούσε ανεπίσημα με την επωνυμία «Ελληνορθόδοξη Κοινότητα», οι Ελληνικοί Ναυτικοί Όμιλοι Αλεξανδρείας και Καΐρου (1930), τα Ελληνικά Εμπορικά Επιμελητήρια Καΐρουκαι Αλεξανδρείας, η Ένωση Νεολαίας Ελλήνων Αλεξανδρείας, ο Σύλλογος Ελληνικής Νεολαίας Καΐρου και η Αμπέτειος Σχολή Καΐρου.
Η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου εφαρμόζει μια δυναμική πολιτική προσέγγισης της παροικίας. Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού (ΓΓΑΕ), του Υπουργείου Εξωτερικών, η κοινότητα ανακαινίζει και συντηρεί τα σχολικά κτίρια, τον Κοινοτικό Ναό και έχει θέσει σε λειτουργία ξενώνα επισκεπτών. Επίσης, εκδίδει εβδομαδιαια εφημεριδα (ΝΕΟ ΦΩΣ), και προσφατως εχει εγκαινιασει την δικη της ιστοσελιδα ΕΚΚ με μεγαλη επισκεψημοτητα, ενισχύει χρηματικά τους συλλόγους για την ανακαίνιση των εντευκτηρίων τους και εξασφαλίζει τα προς το ζην για περίπου 150 οικογένειες.
Στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου βρίσκεται και το Ελληνικό Νοσοκομείο Καΐρου,ιδιοκτησίας της Κοινότητας, το οποίο επιτελεί έργο φιλάνθρωπο και κοινωφελές, παρέχοντας ιατρική περίθαλψη επιπέδου, τόσο στους Αιγυπτιώτες Έλληνες, όσο και στους Αιγύπτιους ασφαλισμένους των κρατικών υπηρεσιών. Το κτιριακό του συγκρότημα απλώνεται σε 16.400 τετραγωνικά μέτρα και περιλαμβάνει δύο νοσηλευτικές πτέρυγες, το Κοινοτικό Γηροκομείο, το Περίπτερο των Ευεργετώνκαι το Ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Σε περίπτωση διάλυσης της Κοινότητας, η περιουσία της περιέρχεται στο Ελληνικό Δημόσιο, για το λόγο δε αυτό η Ελληνική Πολιτεία πρέπει να μεριμνά για τη βελτίωση του Νοσοκομείου.
Ένας από τους βασικούς στόχους της Κοινότητας είναι η διαφύλαξη και διάδοση της ιστορίας και της κληρονομιάς του Ελληνισμού του Καΐρου, με ειδικές εκδόσεις και εκθέσεις. Τα «Αχιλλοπούλεια», που θεσμοθέτησε και πραγματοποιούνται, περιοδικά, στο Κάιρο και το Βόλο, εξυπηρετούν αυτόν τον σκοπό. Παράλληλα, καλλιεργούν τους δεσμούς της παροικίας με την Ελλάδα, εισάγοντας και την παράμετρο των εμπορικών συναλλαγών, οι οποίες αποτελούν μια άλλου είδους επένδυση για το μέλλον.
Άλλος στόχος είναι η διαμόρφωση των προϋποθέσεων, που θα ενθαρρύνουν τους Έλληνες της παροικίας να παραμείνουν στην Αίγυπτο. Η Κοινότητα δραστηριοποιεί τους νέους, στηρίζοντάς τους με υποτροφίες και φροντίζοντας για τη σταδιοδρομία τους.
Στο Κάιρο λειτουργεί και Μορφωτικό Κέντρο για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε Αιγυπτίους και σε Ελληνόπουλα που πηγαίνουν σε ξενόγλωσσα σχολεία, αλλά και για την διάδοση του ελληνικού πολιτισμού.
Τα Ελληνόπουλα του Καΐρου έχουν σήμερα στη διάθεσή τους νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο, όλα συγκεντρωμένα σε ένα οικοδομικό τετράγωνο, στην περιοχή Άιν Σαμς (Ηλιούπολη).
Τα τελευταία χρόνια, σε συνεργασία με την ελληνική Πολιτεία, η Κοινότητα καταβάλλει έντονες προσπάθειες για να βελτιώσει την ποιότητα της παρερχομένης εκπαίδευσης, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε καθημερινή βάση, καλά εξοπλισμένο εργαστήριο Φυσικής και Χημείας και προσθήκη ζωγραφικής και μουσικής.
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, διαθέτει τα εξής Ιδρύματα: Γηροκομειο το Μπενάκειο Συσσίτιο, την Κοινωνική Πρόνοια, τα σχολεία Τοσιτσαία Πρατσίκειος Δημοτική Σχολή, Νηπιαγωγείο, Παιδικός Σταθμός και το Αβερώφειο Γυμνάσιο και Λύκειο, Γυμναστηριο κοιμητήρια, κοινοτικό Εντευκτήριο (πρώην Αθλητική Ένωση Ελλήνων Αλεξανδρείας) κ.ά.
Υπό την αιγίδα της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας στεγάζονται στο Κοινοτικό Τετράγωνο (Chatby), χωρίς καμία επιβάρυνση ή ενοίκιο, το Ελληνικό Γενικό Προξενείο της Ελλάδας, η Ελληνική Φιλαρμονική, το Γραφείο του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ), η Ένωση Νεολαίας Ελλήνων Αλεξανδρείας, το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών, το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Εκπαιδευτικών Αλεξανδρείας και το Ελληνικό Ινστιτούτο Έρευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού.
Επίσης, υπό την αιγίδα της Κοινότητας φιλοξενείται, χωρίς καμία επιβάρυνση, σε διώροφη κτιριακή ιδιοκτησία, έξω από το τετράγωνο, ο Σύλλογος Ελλήνων Επιστημόνων «Πτολεμαίος ο Α΄».
Παρά τα όποια προβλήματα, η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας συνεχίζει να προσφέρει κοινωνικές υπηρεσίες: Σχολεία, γηροκομείο, ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, συσσίτιο, υποτροφίες. Στο έργο της βοηθείται από την ελληνική Πολιτεία, με αποστολή εκπαιδευτικών και οικονομικές παροχές. Σημειώνεται ότι για τη συντήρηση των κτιρίων του κοινοτικού τετραγώνου (Chatby) έιχε εγκριθεί από τη Γενική Διεύθυνση Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) μεγάλο πρόγραμμα το οποιο δεν τελεσφορησε αφου ηταν "μπαλλονι και ξεφουσκωσε"
Στην Αλεξάνδρεια υπάρχει, επίσης, Παράρτημα του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (1994), που λειτουργεί από το 1994 ως μονάδα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού για Αιγυπτίους. Από το 1999, το Παράρτημα Αλεξανδρείας είναι εξεταστικό κέντρο Πιστοποιήσεως Ελληνομάθειας, σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στον Ελληνικό Ναυτικό Όμιλο Αλεξάνδρειας.Πρόκειται για ιστορικό σωματείο, που ιδρύθηκε το 1909, με άκρως ικανοποιητικό αριθμό μελών για τα σημερινά, ομογενειακά δεδομένα και με αξιόλογη δραστηριότητα -κυρίως κοινωνική και πολιτιστική και κατά δεύτερον αθλητική. Διατηρεί μεγάλο κτίριο εγκαταστάσεων σε προνομιούχο παραλιακή τοποθεσία του κέντρου της πόλης, σε κοντινή απόσταση από την εικαζόμενη θέση του Φάρου της Αλεξάνδρειας.
Ύστερα από επίπονες και πολυετείς προσπάθειες, υπο την μεριμνα του βετερανου Προεδρου του ΕΝΟΑ κ Εδμονδου Κασιματη το 2002 περιήλθε εκ νέου και αποκλειστικά στα χέρια των Ελλήνων μελών η διοίκηση του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας. Έχει αναγνωρισμένο δικαίωμα από τις Αιγυπτιακές Αρχές να διοικείται αποκλειστικά από Έλληνες. Παραμένει, ωστόσο, εγγεγραμμένος μεγάλος αριθμός μελών αιγυπτιακής ιθαγένειας.
