27 Ιουνίου 2013

ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ- ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟΥ Γιώργου Δ. Χριστόπουλου.(Γενικός Γραμματέας της Ε.Φ.Ε.Ε.Α. και μέλος στο Δ.Σ. της Π.Ο.Φ.Ε.Ε.)

Το ΕΔΩ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ειχε σημερα την ευκαιρια να συνομιλησει τηλεφωνικα με τον κ Γεωργιο Χριστοπουλο ( Γενικός Γραμματέας της Ε.Φ.Ε.Ε.Α. και μέλος στο Δ.Σ. της Π.Ο.Φ.Ε.Ε.)σε μια προσπαθεια να αποσαφηνιστει το θεμα της φορολογικης κατοικιας ελληνων ομογενων  ωστε να ενημερωθουν οι ελληνες ομογενεις διοτι οι αλλεπαληλες αλλαγες στον νομο αυτον προκαλεσαν καποια συγχιση στην ομογενεια
Σε γενικες γραμμες οπως τονισε ο κ Γεωργιος Χριστοπουλος οι Ελληνες κατοικοι εξωτερικου οπου εχουν την μονιμη κατοικια τους- δεν υποχρεουνται σε δηλωση φορολογικης κατοικιας εφ΄οσον δεν αποκτουν εισοδηματα στην Ελλαδα ( πχ απο ενοικια-μισθοι-συνταξεις-) και δεν εχουν περιουσιακα στοιχεια στην Ελλαδα ( σπιτια-αυτοκινητα-σκαφη-κλπ)
ΕΔΩ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
ακολουθει  αρθρο του κ Γ Χριστοπουλου (μερος δευτερο) στα Taxheaven.gr kai taxis.gr
 
 
Άρθρα
Οι ρυθμίσεις για τους κατοίκους εξωτερικού - Μέρος 2ο
• Πότε οι κάτοικοι εξωτερικού είναι υπόχρεοι για υποβολή δήλωσης και πότε υποβάλλουν δικαιολογητικά.
• Μαχητή πλέον η διάταξη για τη μεταφορά κατοικίας στο εξωτερικό.
• Μετά και την απόφαση του Υφυπουργού κου Γιώργου Μαυραγάνη για τα απλουστευμένα δικαιολογητικά που θα προσκομίζουν οι κάτοικοι εξωτερικού, η πρωτοβουλία τώρα - για την ομαλή εφαρμογή από τις Εφορίες - ανήκει στον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων κο Χάρη Θεοχάρη.

Το πρώτο μέρος από εδώ

Του Φοροτεχνικού Γιώργου Δ. Χριστόπουλου.
(Γενικός Γραμματέας της Ε.Φ.Ε.Ε.Α. και μέλος στο Δ.Σ. της Π.Ο.Φ.Ε.Ε.)
 e - mail: g.Christopoulos@mental.gr 

1. Στο πρώτο μέρος αναφερθήκαμε και αναλύσαμε τα βασικά σημεία για το φορολογικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί με τις αλλαγές στην αντιμετώπιση των κατοίκων εξωτερικού και οι οποίες σε πρώτη φάση προέκυψαν με  τη δημοσίευση του Ν. 3943/2011, (άρθρο 12), τον Μάρτιο του 2011, που τροποποίησε μια σειρά από διατάξεις στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν.2238/1994), σε μία προσπάθεια του Υπουργείου Οικονομικών να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τους Κατοίκους Εξωτερικού. 

Στην πρώτη ΠΟΛ.1142/31.5.2012, η οποία διευκρινίζει τα της εφαρμογής των παραπάνω διατάξεων υπογραμμίζεται ότι στόχος των ρυθμίσεων αυτών είναι να προσδιορισθεί και να αξιολογηθεί σε διαφορετική βάση από αυτήν που ίσχυε μέχρι σήμερα η υπαγωγή του φυσικού προσώπου στη γενική κατηγορία των «κατοίκων εξωτερικού» και να διασταυρωθεί η υπαγωγή τους ή μη στη φορολόγηση για το παγκόσμιο εισόδημά τους εφαρμόζοντας τις γενικές αρχές του διεθνούς φορολογικού δικαίου.

Προσθέτοντας και τη δική μας άποψη στη  σκοπιμότητα του νομοθέτη θα λέγαμε ότι μέχρι σήμερα η όλη διαδικασία που συζητάμε και αναλύουμε δεν ήταν αυτόματη, αλλά περνούσε μέσα από τις ελεγκτικές αρμοδιότητες του Προϊσταμένου της ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί υπόχρεοι που παραμένουν κάτοικοι εξωτερικού, ενώ έχουν τη συνήθη κατοικία τους στην Ελλάδα. 

Παράλληλα αναλύσαμε τι ισχύει για την φορολογική κατοικία και τα κριτήρια για την υπαγωγή στη φορολογία των φυσικών προσώπων, κατοίκων ημεδαπής και αλλοδαπής. 

Επίσης πότε μιλάμε για το παγκόσμιο εισόδημα και πότε για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα. 

Ακόμα θέσαμε το ερώτημα αν η «εξέγερση» των ομογενών μας της Ελληνικής κοινότητας στην Μελβούρνη, στη Βικτωρία  και σε άλλες χώρες του εξωτερικού που εργάζονται και ζουν εκεί, έπιασε τόπο, καθώς με τις προηγούμενες διατάξεις (των μη απλών δικαιολογητικών) εξακολουθούσε να απασχολεί έντονα τους Έλληνες ομογενείς- μονίμους κατοίκους εξωτερικού -το ζήτημα  του Πιστοποιητικού Φορολογικής Κατοικίας. 

Υπενθυμίζουμε αναφορικά με το ζήτημα αυτό, τα επανειλημμένα διαβήματα προς την Ελληνική Κυβέρνηση και το Υπουργείο Οικονομικών  εκ μέρους του Παγκοσμίου Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ), στα οποία επισημάνθηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις τέτοιου είδους πιστοποιητικά δεν εκδίδονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες των χωρών όπου διαβιούν οι ομογενείς και ότι στην περίπτωση της μη έκδοσης του πιστοποιητικού, οι Ομογενείς απειλούνται με διπλή φορολόγηση, καθώς δεν θα αναγνωρίζονται ως κάτοικοι εξωτερικού.

Η πρακτική αναγκαιότητα για απλούστευση των εγγράφων με  νομοθετική πρωτοβουλία, φαίνεται ότι κατανοήθηκε από το Υπ. Οικονομικών και υλοποιήθηκε με τις τροποποιητικές διατάξεις που θα δούμε πιο κάτω, υπογραμμίζοντας και πάλι ότι δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την συνέπεια του Υπ. Οικονομικών δια  του Υφυπουργού κου Γιώργου Μαυραγάνη για την οποία γίνεται αναφορά στο τέλος του σημερινού άρθρου μας. 

2. Επανερχόμαστε λοιπόν σήμερα (έχοντας ασφαλώς την ανάγκη αυτή και με την αφορμή από τα πολλά ερωτήματα των ομογενών- κατοίκων εξωτερικού μετά το πρώτο μέρος), για να ολοκληρώσουμε την όλη ανάλυση και να δούμε τα πρακτικά ζητήματα που πρέπει να επιλύσει με σαφή εγκύκλιο προς τις Εφορίες ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων, κος Χάρης Θεοχάρης. 

3. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει:

Ότι το βάρος της απόδειξης της φορολογικής κατοικίας έχει μεταφερθεί στο φορολογούμενο (παρ 7, άρθρο 61):
Όποιος ισχυρίζεται πως είναι κάτοικος εξωτερικού (όχι Ελλάδας) πρέπει να προσκομίζει στοιχεία - δικαιολογητικά  μόνιμης κατοικίας της χώρας όπου ζεί.

4. Και ποια είναι τα δικαιολογητικά που θα προσκομίζουν οι κάτοικοι εξωτερικού αδιακρίτως σε ποια χώρα ζουν, για την «τεκμηρίωση της φορολογικής κατοικίας». (παρ 7 και 8, άρθρου 61)?

Με τις νέες τροποποιητικές διατάξεις (του άρθρου 43 του Νομοσχεδίου 4141/2013), και την πρόσφατη απόφαση ΠΟΛ.1136/10.6.2013, όπως θα δούμε πιο κάτω, απλοποιούνται αναδρομικά (σημ. αντικαθίσταται η διάταξη από τότε που ίσχυσε) τα δικαιολογητικά που υποχρεούνται να προσκομίζουν τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν κάτοικοι εξωτερικού και επί πλέον αποκαθίσταται η «ασάφεια» όσον αφορά την προϋπόθεση της υποχρέωσης αυτής με την ρητή διατύπωση να «αποκτούν πραγματικό εισόδημα από πηγές στην Ελλάδα», γεγονός που μαρτυρεί ότι ο νομοθέτης θέλησε να απαλλάξει τους κατοίκους εξωτερικού από τη βάσανο της προσκόμισης δικαιολογητικών όταν αποκτούν μόνο τεκμαρτό εισόδημα (π.χ. δευτερεύουσα κατοικία, αυτοκίνητο κ.λ.π.).

Εδώ πρέπει να προσθέσουμε και τούτο: Λόγω του γεγονότος ότι το βάρος της απόδειξης έχει μεταφερθεί στο φορολογούμενο και ηΠΟΛ.1145/31.5.2012 δεν ξεκαθάριζε αν η τεκμηρίωση της φορολογικής κατοικίας θα πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση, είχαμε από πέρυσι σημειώσει ότι  είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε ένα νέο καθεστώς, στο οποίο η τεκμηρίωση της συνήθους διαμονής θα γίνεται σε ετήσια βάση, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες (πχ. Ηνωμένο Βασίλειο και Αμερική). Με τις νέες διατάξεις ορίζεται ότι η τεκμηρίωση της συνήθους διαμονής θα γίνεται σε ετήσια βάση. 

Έτσι η Υπουργική  Απόφαση (ΠΟΛ.1136/10.6.2013), που εκδόθηκε ως εφαρμοστική από τον Υφυπουργό Οικονομικών κο Γιώργο Μαυραγάνη με βάση την εξουσιοδοτική πρόβλεψη του νόμου, ορίζει ότι:

«Τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν κάτοικοι εξωτερικού και αποκτούν πραγματικό εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα υποχρεούνται να προσκομίσουν για το οικονομικό έτος 2012 (χρήση 2011) και να υποβάλουν μαζί με τη δήλωση φορολογίας του εισοδήματός τους για το οικονομικό έτος 2013 (χρήση 2012) και εφεξής:
α) βεβαίωση από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνουν κάτοικοι, από την οποία να προκύπτει ότι είναι φορολογικοί κάτοικοι αυτού του κράτους, ή
β) αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας του εισοδήματός τους, ή
γ) ελλείψει εκκαθάρισης, αντίγραφο της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος που υπέβαλαν στο άλλο κράτος.
Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά από την αρμόδια φορολογική αρχή, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή από την οποία να προκύπτει η κατοικία του εν λόγω φυσικού προσώπου στην αλλοδαπή. 

5. Σημαντική σημείωση: 

Σε περίπτωση μη υποβολής ή εκπρόθεσμης υποβολής των παραπάνω δικαιολογητικών, τα φυσικά πρόσωπα θα θεωρούνται κάτοικοι Ελλάδας και θα φορολογούνται στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά τους».

Αρμόδια Δ.Ο.Υ. για την υποβολή των δηλώσεων αυτών ορίζεται η καθ’ ύλην αρμόδια Δ.Ο.Υ., στην οποία ο υπόχρεος υποβάλλει δήλωση φορολογίας εισοδήματος ως κάτοικος αλλοδαπής.

6. Η Προθεσμία προσκόμισης των δικαιολογητικών: 

Προσοχή: Σοβαρό ερμηνευτικό ζήτημα έχει προκαλέσει η διατύπωση της παραπάνω Υπ. Απόφασης που θέλει να υποβάλλονται για το οικ. έτος 2013 (χρήση 2012) τα δικαιολογητικά με τη δήλωση η οποία όμως από φέτος υποβάλλεται μόνο ηλεκτρονικά. Το σημείο αυτό έχουν υπόψη τους στο Υπουργείο και αναμένεται να διορθωθεί ύστερα από εντολή του κου Μαυραγάνη προς τον Αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή Φορολογίας, κο Γιώργο Κριτσέλη, με ορθή επανάληψη όπου προφανώς θα ορίζεται η προσκόμιση των δικαιολογητικών στις αρμόδιες Δ.Ο.Υ. μέσω του αντικλήτου τους και η προθεσμία προσκόμισης μετά την υποβολή της δήλωσης.

Με την ΠΟΛ.1161/16.7.2012 η προθεσμία για τη χρήση 2011 ορίσθηκε αρχικά μέχρι 31-12-2012 και με την ΠΟΛ.1216/17.12.2012, παρατάθηκε μέχρι 29-3-2013, ενώ με την ΠΟΛ.1062/28.3.2013, η προθεσμία παρατάθηκε μέχρι 30-6-2013. 

Για τη χρήση 2012 εξυπακούεται ότι η προθεσμία ακολουθεί την αντίστοιχη της υποβολής της φορολογικής δήλωσης 

7. Προσοχή ισχύουν οι εξαιρέσεις; 

Από την παραπάνω υποχρέωση προσκόμισης δικαιολογητικών σύμφωνα με την ΠΟΛ.1216/17.12.2012 εξαιρούνται:

• όσοι αποκτούν εισόδημα από την Ε' πηγή εισοδήματος (εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις) και μέχρι ποσού 500,00 € με βάση τις διατάξεις του άρθρου 42 του Κ.Φ.Ε. , καθώς και 

• όσοι αποκτούν εισόδημα από τόκους καταθέσεων που φορολογούνται αυτοτελώς και εφόσον στην περίπτωση αυτή δεν έχουν υποχρέωση να υποβάλλουν δήλωση φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα. (βλ. πιο κάτω παρ. 9)

Δεν γνωρίζουμε (και ασφαλώς πρέπει στην εγκύκλιο να διευκρινισθεί και αυτό) αν μετά την Υπ. Απόφαση ΠΟΛ.1136/10.6.2013 και την ρητή διατύπωση «Τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν κάτοικοι εξωτερικού και αποκτούν πραγματικό εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα υποχρεούνται να προσκομίσουν………», εξακολουθούν να ισχύουν οι παραπάνω εξαιρέσεις. (σημ. οι τόκοι είναι πραγματικό εισόδημα. Συνεπώς κάτοικος εξωτερικού μόνο με τόκους στην Ελλάδα, θα έχει υποχρέωση να υποβάλει δήλωση. Αλλά υποχρεούται ή όχι να προσκομίζει δικαιολογητικά φορολογικής κατοικίας ?)  

8. Η έννοια της φορολογικής κατοικίας:

8α.  Επισημαίνουμε και πάλι τον γενικό κανόνα ότι η φορολογική κατοικία προσδιορίζει τον τόπο που φορολογείται το εισόδημα των φορολογουμένων και όταν μιλάμε: 
για το παγκόσμιο εισόδημα σε φόρο υπόκειται  κάθε φυσικό πρόσωπο, το οποίο έχει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του στην Ελλάδα. (βλ.άρθρο 2 «Υποκείμενο του φόρου», του Κ.Φ.Ε.- ν. 2238/1994 όπως ισχύει). 

Ενώ όταν μιλάμε  για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα σε φόρο υπόκειται κάθε φυσικό πρόσωπο, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας του ή της συνήθους διαμονής του.

Έτσι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι:

• για τους φορολογικούς κατοίκους της Ελλάδας (αδιάφορα από την ιθαγένειά τους) αντικείμενο της φορολογίας εισοδήματος είναι το παγκόσμιο εισόδημα τους.

• Αντιθέτως, για τους κατοίκους εξωτερικού, δηλαδή τα πρόσωπα  που δεν είναι ούτε κάτοικοι της Ελλάδας ούτε συνήθως διαμένοντες σε αυτήν, αντικείμενο της φορολογίας εισοδήματος είναι μόνο το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα.

8β. Πότε θεωρείται συνήθης η διαμονή στην Ελλάδα:

• Το φυσικό πρόσωπο θεωρείται ότι διατηρεί τη συνήθη διαμονή του στην Ελλάδα, εφόσον η παραμονή του υπερβαίνει συνολικά τις 183 ημέρες μέσα στο ίδιο έτος. 

• Η διαμονή τεκμαίρεται ως συνήθης, εκτός αν ο φορολογούμενος αποδείξει διαφορετικά. (παρ. 1, άρθρο 2 του Κ.Φ.Ε.- ν. 2238/1994 όπως ισχύει).

8γ. Προσοχή στις περιπτώσεις που υπάρχει σύμβαση περί αποφυγής της διπλής φορολογίας: 

Δεν υπόκειται σε φορολογία εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα και αποκτάται από πρόσωπο που κατοικεί στην αλλοδαπή:

• αν μεταξύ της Ελλάδος και της χώρας κατοικίας του προσώπου υπάρχει σύμβαση περί αποφυγής  διπλής φορολογίας εισοδήματος και  ορίζει ότι το εισόδημα αυτό φορολογείται μόνο στη χώρα κατοικίας του προσώπου. 
• Το ίδιο ισχύει και αντίστροφα για το εισόδημα που προκύπτει στην αλλοδαπή και αποκτάται από πρόσωπο που κατοικεί στην Ελλάδα.

8δ. Σημαντική παρατήρηση- υπενθύμιση: πότε αφαιρείται ο φόρος που καταβλήθηκε στην αλλοδαπή:

Η  δυνατότητα της πίστωσης του φόρου εισοδήματος που καταβλήθηκε στην αλλοδαπή, δίνεται μόνο για χώρες με τις οποίες υπάρχει ΣΑΔΦ σε ισχύ και μέχρι του ποσού του φόρου που αναλογεί για το εισόδημα αυτό στην Ελλάδα, (παρ. 9, άρθρο 9 του Κ.Φ.Ε., όπως ισχύει μετά την αντικατάσταση του με το άρθρο 1 του νέου Φ/Ν 4110/2013). 

8ε. Έτσι σε χώρες που δεν έχουμε υπογράψει Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας θα δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα και θα βρεθεί σε φορολογικό αδιέξοδο μία κατηγορία Ελλήνων που έχουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα και αποκτούν εισοδήματα σε αυτές τις χώρες, καθώς δεν θα μπορούν να εκπέσουν το φόρο που καταβλήθηκε στην αλλοδαπή. 

Για παράδειγμα ένας μηχανικός που έχει μεταφερθεί σε μία τέτοια χώρα (π.χ. στην Ιορδανία) για διάστημα μικρότερο των 183 ημερών, προκειμένου να δουλέψει σε κάποιο έργο, ενώ διατηρεί το επάγγελμα του μηχανικού στην Ελλάδα και ασφαλίζεται στο ΤΣΜΕΔΕ. Η έλλειψη σύμβασης θα τον αναγκάσει να δηλώσει στην Ελλάδα το σύνολο του εισοδήματος που απέκτησε στην Ιορδανία, καταβάλλοντας ελληνικό φόρο, χωρίς δικαίωμα έκπτωσης του φόρου που κατέβαλε στην Ιορδανία. (βλ. σχ. το άρθρο του κου Κωνσταντίνου Νανόπουλου "Στο γκισέ της εφορίας οδηγούνται όλοι οι κάτοικοι εξωτερικού", από όπου και το παράδειγμα.)

Οι φορολογούμενοι που κατοικούν σε κάποια χώρα του εξωτερικού οφείλουν να μελετούν την αντίστοιχη σύμβαση, εφόσον μία τέτοια σύμβαση έχει συναφθεί. 

(Σχ. βλ. απαντήσεις Υπ. Οικ. «Ερωτήματα που αφορούν στον ορισμό της φορολογικής κατοικίας», αριθ. πρωτ.: 1035430/569/Α0012/8.4.2008) 

8στ. Μεταφορά κατοικίας σε συνεργάσιμες χώρες:

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω αν το φυσικό πρόσωπο μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία σε συνεργάσιμες χώρες όπως π.χ (Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία, Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ρωσία κτλ.) δεν υφίσταται καμία αμφισβήτηση.

8ζ. Απαραίτητη η γνώμη του ειδικού φορολογικού συμβούλου: 

Από την ανάλυση που κάναμε τεκμαίρεται ότι ο φορολογούμενος που μεταναστεύει στο εξωτερικό και πρόκειται να μεταφέρει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή στη χώρα προορισμού, θα πρέπει να παίρνει τη γνώμη του φορολογικού του συμβούλου και αυτή να είναι μελετημένη, καθότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να θεωρηθεί εκ των υστέρων ως κάτοικος Ελλάδας και να φορολογηθεί για το παγκόσμιο εισόδημά του στην Ελλάδα. 

9. Πότε οι κάτοικοι εξωτερικού είναι υπόχρεοι για υποβολή δήλωσης:
  
Επανερχόμαστε στη διάταξη του νόμου 4110/2013 που υποχρεώνει σε δήλωση τους κατοίκους εξωτερικού (εκτός της αυτονόητης προϋπόθεσης όταν υπάρχει πραγματικό εισόδημα) και στην περίπτωση που έχουν μόνο τεκμαρτό εισόδημα (π.χ. δευτερεύουσα κατοικία, αυτοκίνητο κ.λ.π.), ακόμα και αν απαλλάσσονται από τα τεκμήρια αυτά.

Έτσι σύμφωνα με τη νέα διάταξη οι κάτοικοι εξωτερικού είναι υπόχρεοι για υποβολή δήλωσης:

• για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα 
• ή εάν υπάγονται στις διατάξεις περί τεκμηρίων ανεξάρτητα αν απαλλάσσονται ή όχι.  

Υπενθυμίζουμε ότι τα τεκμήρια διαβίωσης δεν εφαρμόζονται για τους κατοίκους εξωτερικού εκτός αν αποκτούν εισόδημα στην Ελλάδα (περ. η,άρθρο 18 του Κ.Φ.Ε.). 
10. Μαχητή πλέον η διάταξη για τη μεταφορά κατοικίας στο εξωτερικό;

Οι διατάξεις του άρθρου 76 του Κ.Φ.Ε. - Ν.2238/1994 που ρυθμίζουν όλα τα σχετικά με την αλλαγή κατοικίας ή έδρας του φορολογικού κατοίκου Ελλάδας, δεν επιτρέπουν να μεταβάλλεται αυτόματα  η φορολογική κατοικία του με μόνη την αλλαγή της συνήθους διαμονής, όταν αυτή μεταφέρεται σε χώρες με προνομιακό φορολογικό καθεστώς ή σε κράτος που έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο με τα μη συνεργάσιμα κράτη. Έτσι δεν αρκεί να παραμείνει κάποιος εκτός Ελλάδας για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 183 ημερών προκειμένου να απαλλαγεί από τη φορολόγηση του παγκόσμιου εισοδήματός του στην Ελλάδα.  

Τέτοιες χώρες με προνομιακό φορολογικό καθεστώς (σημ. μικρότερος συντελεστής φορολογίας από αυτόν στην Ελλάδα) είναι η Κύπρος, η Βουλγαρία, η Μολδαβία, η Αλβανία, η Ιρλανδία και πολλές άλλες.

Μη συνεργάσιμα κράτη είναι εκείνα που δεν είναι κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και δεν έχουν συνάψει με την Ελλάδα σύμβαση διοικητικής συνδρομής στο φορολογικό τομέα. 

Τέτοια κράτη σύμφωνα με την «ΔΟΣ Α 1011408 ΕΞ 20.1.2012» απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών ενδεικτικά είναι: Ανδόρα, Μπαχρέιν, Βερμούδες, Μπελίζ, Παρθένες Νήσοι (BVI), Κόστα Ρίκα, Χονγκ Κόνγκ, Λίβανος, Λιβερία, Λιχτενστάιν, Μαλαισία, Μονακό, Παναμάς, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη κα. 

Για τα κράτη αυτά, ακόμα και αν ο υπόχρεος σε δήλωσή του, μεταφέρει εκεί την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του, θεωρείται ότι έχει τη φορολογική του κατοικία στην Ελλάδα και υπόκειται σε φόρο για το παγκόσμιο εισόδημά του σύμφωνα με την ισχύουσα φορολογική κλίμακα. 

Με τον πρόσφατο νόμο 4141/2013, άρθρο 36, οι διατάξεις του εν λόγω άρθρου (76 του ΚΦΕ- Ν. 2238/1994), όπως ίσχυαν έγιναν μαχητές. Πως έγινε αυτό; Προστέθηκε η φράση: «εκτός εάν αποδείξει ότι έχει την κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του στο κράτος αυτό»

Έτσι μετατρέπεται από αμάχητο σε μαχητό το τεκμήριο των διατάξεων που πριν ήθελαν ο φορολογικός κάτοικος  Ελλάδας όταν μεταφέρει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του σε κράτος που έχει προνομιακό φορολογικό καθεστώς, να εξακολουθεί για χρονικό διάστημα πέντε ετών να είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και να φορολογείται στην Ελλάδα. 

Τώρα με την τροποποίηση έχει  τη δυνατότητα να αποδείξει ότι έχει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του στο κράτος αυτό που μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία και επομένως να φορολογείται στην Ελλάδα μόνο για το εισόδημα που έχει σε αυτή. 

Παραμένει πάντως το τεκμήριο να είναι αμάχητο σε περίπτωση μεταφοράς της κατοικίας σε κράτος που έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο με τα μη συνεργάσιμα κράτη.

11. Συνεχίζει στις Εφορίες να παραμένει η ασάφεια:

Ωστόσο παρά την παραπάνω λύση, αλλά και εκείνη της απλούστευσης  των δικαιολογητικών τα οποία «υποχρεούνται να προσκομίζουν τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν κάτοικοι εξωτερικού και αποκτούν μόνο πραγματικό εισόδημα από πηγές στην Ελλάδα», για την οποία μάλιστα ο Υφυπουργός κος Γιώργος Μαυραγάνης υπέγραψε την εφαρμοστική απόφαση (ΠΟΛ.1136/10.6.2013) που προβλέπεται από τις παραπάνω διατάξεις, συνεχίζει στις Εφορίες να παραμένει η ασάφεια και να προβάλλονται πλείστες  όσες δυσκολίες (δικαιολογημένες ή όχι)  στους κατοίκους εξωτερικού ομογενείς και μη, που θέλουν να εκπληρώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις με βάση τις νέες διατάξεις. 

Οι δυσκολίες και τα προβλήματα ποικίλουν. Είναι λιγότερο σύνθετα όταν πρόκειται για συνεργάσιμα κράτη και χώρες με τις οποίες η Ελλάδα έχει υπογράψει Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας. Σε τέτοιες χώρες (Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία, Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ρωσία κτλ.) μπορεί και δεν πρέπει να υφίσταται καμία αμφισβήτηση, ακόμη και όταν ζητείται η αλλαγή κατοικίας αναδρομικά.  Όμως όπως θα δούμε πιο κάτω, δεν εφαρμόζεται ενιαία αντιμετώπιση. Πολλοί Προϊστάμενοι Εφοριών ερμηνεύοντας τις διατάξεις και μετά τις παραπάνω αλλαγές, θεωρούν ότι το τεκμήριο είναι αμάχητο σε κάθε περίπτωση μεταφοράς της κατοικίας σε άλλο κράτος που είτε έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο με τα μη συνεργάσιμα κράτη, είτε όχι.

12. Η πρωτοβουλία τώρα στον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων, κο Χάρη Θεοχάρη. 

Ανήκει πλέον στον κο Θεοχάρη, καθώς έχει στα χέρια του όλα τα εργαλεία του απλοποιημένου πλέον νομοθετικού πλαισίου τα οποία είμαστε βέβαιοι ότι θα χρησιμοποιήσει θέλοντας να γίνει πράξη η βούληση του νομοθέτη. Προς την κατεύθυνση αυτή ασφαλώς θα ζητήσει από τα εμπειρότερα στελέχη της Διεύθυνσης Εισοδήματος και της Διεύθυνσης Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων να εκδοθεί η ερμηνευτική εγκύκλιος με τις αναγκαίες διευκρινήσεις που θα καλύπτουν όλες τις περιπτώσεις, προκειμένου να δοθούν οδηγίες στις Εφορίες και τις ελεγκτικές αρχές, για την απρόσκοπτη και ενιαία εφαρμογή των διατάξεων (σε συνδυασμό με τις όσες διοικητικές λύσεις - απαντήσεις έχουν δοθεί εφόσον εξακολουθούν να έχουν εφαρμογή), η οποία εφαρμογή αφορά την φορολογική κατοικία, το παγκόσμιο εισόδημα, την διευκόλυνση  αλλαγής της φορολογικής κατοικίας και τις νέες υποχρεώσεις των κατοίκων εξωτερικού όσον αφορά την φορολογική δήλωση και την προσκόμιση των απλοποιημένων εγγράφων που προβλέπονται στο νόμο και την Υπ. Απόφαση, εφόσον αποκτούν πραγματικό εισόδημα από πηγές στην Ελλάδα. 
 
Ειδικότερα:  

Το Υπουργείο Οικονομικών πρέπει να διευκρινίσει και να δώσει την αληθή έννοια ύστερα από την παραπάνω τροποποίηση με τη νέα διατύπωση ότι «Το φυσικό πρόσωπο που δηλώνει κάτοικος εξωτερικού και αποκτά πραγματικό εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα, υποχρεούται να υποβάλει ……….». 

Να ξεκαθαρίσει δηλαδή επαρκώς και με παραδείγματα ότι προσκομίζοντας οι υπόχρεοι τα παραπάνω δικαιολογητικά  που προβλέπονται (σημ. προβλέπεται αδιακρίτως της Χώρας του εξωτερικού όπου κατοικούν), πότε δεν θα θεωρούνται και δεν θα λογαριάζονται ότι έχουν την κατοικία τους στην Ελλάδα και πότε θα θεωρούνται, ώστε  να  υπόκεινται ή όχι (στην Ελλάδα) σε φόρο για το παγκόσμιο εισόδημα τους. 

13. Επίσης πρέπει να ρυθμισθεί το ζήτημα της αναδρομικής μεταβολής στο μητρώο για την αλλαγή κατοικίας στο εξωτερικό. 

Χωρίς μία τέτοια διοικητική λύση (δεν χρειάζεται νομοθετική ρύθμιση) αρκετοί μισθωτοί που εξαιτίας των δυσμενών οικονομικών συνθηκών στην Ελλάδα εργάζονται προσωρινά ή μόνιμα στο εξωτερικό, αντιμετωπίζουν την αρνητική έκπληξη να κληθούν να φορολογηθούν στην Ελλάδα και για τα εισοδήματα που απέκτησαν (στο εξωτερικό) κατά την απουσία τους από τη χώρα.

Για παράδειγμα ένας φορολογούμενος που ζει εδώ και τρία χρόνια στο Κατάρ, στην Γερμανία, στη Σαουδική Αραβία, στις ΗΠΑ, κλπ και δεν δήλωσε αλλαγή στο μητρώο της Εφορίας του το γεγονός ότι πλέον κατοικεί μόνιμα σε άλλη χώρα (κατά το άρθρο 76 «Αλλαγή κατοικίας ή έδρας», του Κ.Φ.Ε.), εφόσον επαναπάτρισε εισόδημα, πολλές Εφορίες ερμηνεύοντας έτσι τις διατάξεις, το θεωρούν παγκόσμιο εισόδημα σύμφωνα με τοάρθρο 2 του ΚΦΕ και ζητούν για αυτό το εισόδημα  που απέκτησε στο εξωτερικό, να πληρώσει φόρο και στην Ελλάδα που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχει συντελεστή έως και 45%. 

Αυτό όπως προαναφέραμε γίνεται, διότι θεωρείται τυπικά (καθόσον δεν  είχε υποβάλει την σχετική δήλωση αλλαγής κατοικίας στο μητρώο)  φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, που σημαίνει ότι φορολογείται για το παγκόσμιο εισόδημά του στην Ελλάδα.
Τέτοια όμως θέματα σαν αυτά πρέπει να λυθούν μετά τη παραπάνω νομοθετική ρύθμιση, με πρόβλεψη αναδρομικής μεταβολής στο μητρώο της αρμόδιας Εφορίας και πιθανόν με δυνατότητα υποβολής τροποποιητικής δήλωσης (σημ. ενδεχόμενα να προκύπτει πρόσθετος φόρος, από τον υπολογισμό αφορολογήτου ορίου στην κλίμακα, προστατευόμενα πρόσωπα, δαπάνες κ.λ.π. που δεν δικαιούνται) που θα  μπορούν να αποδείξουν με στοιχεία την επίμαχη περίοδο που αποκτήθηκε το εισόδημα στο εξωτερικό ότι αυτοί πράγματι κατοικούσαν εκτός ελληνικών συνόρων οπότε απαλλάσσονται από τον φόρο στην Ελλάδα και φορολογούνται μόνο για το εισόδημα που δήλωναν από πηγές στην Ελλάδα

Υπενθυμίζουμε ότι για τη μεταβολή της φορολογικής κατοικίας το φυσικό πρόσωπο πρέπει να ορίσει ένα αντίκλητο που θα υποβάλει αίτηση μεταβολής (έντυπο Μ7) στο μητρώο της αρμόδιας εφορίας, προκειμένου να μεταφερθεί στη ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού. Μαζί με το έντυπο Μ7 «Δήλωση Σχέσεων Φορολογούμενου» συνυποβάλλεται και το έντυπο Μ1 για τη «Μεταβολή Ατομικών Στοιχείων». 

14. Η συνέπεια του Υπουργείου Οικονομικών.

Θα βελτιώσει και άλλο με κίνητρα τη φορολογική κατοικία ? 

Κλείνοντας το σημερινό 2ο μέρος της  ανάλυσής μου, δεν ξεχνώ να αναφερθώ σε ένα προηγούμενο άρθρο μου στην «Καθημερινή» (22-7-2012), όπου με τίτλο «Οι βασικές κατευθύνσεις του νέου φορολογικού», ο κος Μαυραγάνης  μεταξύ άλλων αναφερόμενος στην  πρόθεση της κυβέρνησης να αλλάξει το φορολογικό σύστημα της χώρας με μια «ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση», που θα βασίζεται στον σεβασμό δέκα αρχών, είχε βάλει ψηλά τον πήχη για την φορολογική κατοικία. 

Είχε μάλιστα αναγγείλει ότι αφού ακολουθήσουν επαφές με τους κοινωνικούς εταίρους, στο φορολογικό νομοσχέδιο μεταξύ των αλλαγών ειδικά για τη φορολογική κατοικία θα γίνει: 

- Επανεξέταση ορισμένων διατάξεων που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα.

- θα προβλεφθούν κίνητρα σε οικονομικά εύρωστους αλλοδαπούς και ευκατάστατους συνταξιούχους για να μεταφέρουν τη φορολογική κατοικία τους στην Ελλάδα.

- και ακόμη ότι θα προβλεφθούν κίνητρα προσέλκυσης επιχειρηματιών και στελεχών, για να εγκατασταθούν στη χώρα μας.

Ποιος δεν θα συμφωνούσε με την καινοτομία τέτοιων ρυθμίσεων. 

Οι νέες διατάξεις και ιδιαίτερα η εφαρμοστική απόφαση που υπέγραψε φαίνεται ότι κινούνται προς την κατεύθυνση τέτοιων προγραμματισμένων μεταρρυθμίσεων με γνώμονα πάντα την ίση και δίκαιη μεταχείριση των Ελλήνων του εξωτερικού, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπ' όψη την τεράστια διαχρονική προσφορά της ομογένειας προς τη μητέρα πατρίδα. 

Συνεπώς οι πολίτες έχουν πολλούς λόγους να περιμένουν από το σύνολο της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Οικονομικών, (πρωτίστως του Υπουργού Γιάννη Στουρνάρα) και ειδικά τόσο από τον Γιώργο Μαυραγάνη όσο και από τον Χάρη Θεοχάρη να ληφθεί σοβαρά υπόψη και να αποδειχθεί στην πράξη,  ότι  η σημερινή πραγματικότητα, αλλά και η οικοδόμηση του μέλλοντος της χώρας σε στέρεες βάσεις,  προϋποθέτουν μεταξύ άλλων και την χάραξη μιας οικονομικής επενδυτικής πολιτικής με ένα εθνικό φορολογικό σύστημα που θα προσφέρουν κίνητρα και φορολογικές διευκολύνσεις όχι μόνο στους Ομογενείς, αλλά και στο ντόπιο και ξένο κεφάλαιο ώστε να επενδύσουν στην Ελλάδα.