Με τον διεθνή όρο Λίμπερτυ (liberty), ελευθερία, χαρακτηρίστηκε ο ειδικός τύπος φορτηγού πλοίου εκτοπίσματος περίπου 10.500 τον.d.w. που ναυπηγήθηκε στην Αμερική (ΗΠΑ) σε πολύ μεγάλο αριθμό κατά την διάρκεια του Β΄ Π.Π. και που παρέμεινε σε ενεργό υπηρεσία πολλά χρόνια μετά από αυτόν, κυρίως για μεταφορές ομοειδών φορτίων.
Μετά τη λήξη του πολέμου αυτού, 100 τέτοια πλοία "λίμπερτυ" παραχωρήθηκαν δανεικά από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα, σε Έλληνες πλοιοκτήτες, με τα οποία ξεκίνησε, μετά τον πόλεμο, την ανοδική πορεία της η Ελληνική ναυτιλία.
Ιστορία των Λίμπερτυ
Η παράθεση ιστορικών στοιχείων των "πλοίων της ελευθερίας" όπως χαρακτηρίστηκαν, κρίνεται λιαν επιβεβλημένη αν ληφθεί υπ΄ όψη ότι χάρις αυτών κατάφερε η ελληνική, και όχι μόνο, εμπορική ναυτιλία να ανασυγκροτηθεί και η παραδοσιακή ναυτιλιακή της δύναμη κυριολεκτικά ν΄ αναστηθεί απο την θεομηνία και τα δεινά του Β΄ Π.Π. στον οποίο είχε γίνει βορά σχεδόν ολόκληρος ο ελληνικός εμπορικός στόλος.
Πρώτη ναυπήγηση
Το 1939 καθελκύστηκε στα ναυπηγεία "J.L. Thomson and Son" του Σάντερλαντ της Αγγλίας, σε σχέδια του Προέδρου του ναυπηγείου R.C. Thomson ένας πρωτοποριακός, τότε, ναυπηγικός τύπος πλοίου εκτοπίσματος 10.000 τόν. d.w. και ολικής χωρητικότητας 5.300 περίπου κόρων , ατμοκίνητο, με υπερυψωμένο μεσόστεγο και χαμηλά το πρόστεγο και το επίστεγο, ισχύος παλινδρομικής μηχανής 2.500 ΗΡ που του έδινε ταχύτητα, πλήρους φόρτου, 10 κόμβους και που ονομάσθηκε "Doringhton Court".
Ο ναυπηγικός αυτός πρωτοποριακός τύπος με τα δύο πρωραία ενιαία κύτη (αμπάρια) και ένα πρυμναίο έμελλε να διαδραματίσει τον σημαντικότερο ρόλο εμπορικού πλοίου στη διάρκεια του επερχόμενου πολέμου.
Ανάγκη ναυπήγησης
Όμως από την έναρξη του πολέμου και μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1940, πριν ακόμα η Ελλάδα μπει στον πόλεμο, η Αγγλία είχε χάσει 150 περίπου φορτηγά πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου συνολικής αυτών χωρητικότητας 800.000 κόρων. Έτσι η αναζήτηση και ναυπήγηση φορτηγών πλοίων έπρεπε να γίνει "με κάθε θυσία" το ταχύτερο δυνατόν ώστε όχι μόνο να καλυφθεί το κενό αλλά και η συχνότητα βύθισης τους από τα γερμανικά υποβρύχια, που αλώνιζαν τις θάλασσες. Τέτοιες δυνατότητες ναυπήγησης δεν είχαν τα βρετανικά ναυπηγεία που ακόμη δεν προλάβαιναν τις επισκευές των πολεμικών πλοίων ή τις νέες ναυπηγήσεις ομοίων. Η διάσταση του προβλήματος αποκαλύπτεται στα λόγια του Ουίνστων Τσώρτσιλ μέσα στη Βουλή «Πρέπει ν΄ αποκλεισθεί κάθε ηλιθιότητα στο να χαθεί οποιαδήποτε ευκαιρία απόκτησης πλοίων».
Σ΄ εκείνη τη κατάσταση το Βρετανικό Ναυαρχείο συγκρότησε ομάδα από τον υφυπουργό R.P. Powell, τον ναυπηγό R.C. Thomson, αρχιμηχανικό H. Hunter και δύο επιθεωρητές του Lloyd's Register (Βρετανικού Νηογνώμονα) με την εντολή να βρουν ναυπηγεία στις ΗΠΑ και Καναδά που να μπορούν ν΄ αναλάβουν παράδοση 60 πλοίων ετησίως, εκτοπίσματος 10.000 τον. ακριβώς του ναυπηγικού τύπου Τόμσον. Η επιτροπή αυτή στις 3 Οκτωβρίου 1940 φθάνει στην Αμερική και έρχεται σε επαφή με τον ναύαρχο E.S. Land, Πρόεδρο της Ναυτιλιακής Επιτροπής που επόπτευε τις αμερικανικές ναυπηγήσεις. Υπ΄ όψη ότι τότε και η αμερικανική ναυπηγοβιομηχανία ήταν σε άσχημη κατάσταση, αφού από το 1922 μέχρι το 1937 (15ετία) είχαν ναυπηγηθεί μόνο 2 φορτηγά, κάποια δεξαμενόπλοια και 9 επιβατηγά-φορτηγά. Παρά ταύτα επειδή η Ναυτιλιακή Επιτροπή προγραμματιζόταν σε μεγαλόπνοη σειρά ναυπηγήσεων νέας τεχνολογίας πλοίων, θεώρησε πως θα ήταν σπατάλη χρόνου και πολύτιμων πρώτων υλών η ναυπήγηση των ζητουμένων "τόσο βραδυκίνητων" πλοίων, της Επιτροπής Τόμσον, συνδυαζόμενο τούτο και με το γεγονός ότι ήδη όλα τα ναυπηγεία ήταν κατειλημμένα με νέες παραγγελίες πολεμικών πλοίων, το αίτημα απορρίφθηκε.
Έναρξη ναυπήγησης
Η Επιτροπή Τόμσον καταφεύγει στο Καναδά και καταφέρνει να εξασφαλίσει την ναυπήγηση 25 μόνο πλοίων. Τελικά στις 1 Νοεμβρίου 1940 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη και σε νέα συνάντηση ο ναύαρχος Land και πάλι θα εισηγηθεί στη Ναυτιλιακή Επιτροπή: «Δεν μπορούμε να επιδείξουμε ενδιαφέρον γι΄ αυτόν τον ναυπηγικό τύπο που προτείνουν οι Βρετανοί, που προορίζεται μόνο για έκτακτες ανάγκες!».
Το αδιέξοδο εκείνο ανέλαβε να εκμεταλλευθεί ένας πανέξυπνος επιχειρηματίας ο Χένρυ Κάιζερ, τελείως άγνωστος μέχρι τότε στο ναυπηγικό κλάδο, που θαμπωμένος από τη μεγάλη βρετανική παραγγελία στις 20 Δεκεμβρίου 1940, χωρίς να έχει δικά του ναυπηγεία υπογράφει δύο ναυπηγικά συμβόλαια για παράδοση 60 πλοίων συνολικά. Είχε όμως προηγουμένως "κλείσει" όχι ναυπηγεία αλλά μεγάλα παραλιακά οικόπεδα που θα έφτιαχνε (!) ναυπηγεία.
Έτσι το πρώτο πλοίο του τύπου αυτού καθελκύστηκε στις 15 Οκτωβρίου 1941 στη Καλιφόρνια με το όνομα "Ocean Vanguard" (Ωκεάνια εμπροσθοφυλακή). Εβδομήντα όμως μέρες νωρίτερα στις 23 Αυγούστου 1941 στο ναυπηγείο Νόρθ Σαντς στο Σάντερλαντ της Αγγλίας καθελκύστηκε το πραγματικό πρωτότυπο του τύπου αυτού των πλοίων με το όνομα "Εμπάιρ Λίμπερτυ" (Ελεύθερη Αυτοκρατορία) και που τελικά ήταν αυτό που έδωσε το διεθνές όνομα στο ομώνυμο ναυπηγικό τύπο.
Αλλαγή των δεδομένων
Στο μεταξύ ήδη τα δεδομένα αρχίζουν να μεταβάλλονται ραγδαία. Οι ΗΠΑ εισέρχονται στο πόλεμο, η Ναυτιλιακή Επιτροπή αναγκάζεται ν΄ αναθεωρήσει τις αρχικές απόψεις της, οι αυξανόμενες ανάγκες εκ του πολέμου θα υποχρεώσουν και αυτόν τον ναύαρχο Land να διατάξει: «Αντιγράψτε τους Βρετανούς!», για ν΄ ακολουθήσει και η ραδιοφωνική ανακοίνωση ότι ο Πρόεδρος Ρούσβελτ ζήτησε και εγκρίθηκε η (αμερικανική πλέον) παραγγελία των 200 πλοίων τύπου EC-2.
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 που ορίσθηκε ως "ημέρα στόλου της ελευθερίας" ("Liberty fleet day") ο Πρόεδρος Ρούσβελτ στο ραδιοφωνικό του διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό παρατηρεί: «εξ αντικειμένου έχει όψη φοβερή!» (δανειζόμενος για το Λίμπερτυ, στίχο του ελληνικού εθνικού Ύμνου προς την Ελευθερία).
Σημειώνεται πάντως ότι πρώτος που ονόμασε τα πλοία "Liberty Ships" ήταν ο Αμερικανός ναύαρχος Land.
Ναυπήγηση ή Παραγωγή;
Ποτέ άλλοτε στη παγκόσμια ιστορία δεν ταυτίσθηκαν οι έννοιες "ναυπήγηση" και παραγωγή". Ο ίδιος ο περιώνυμος Κάιζερ που έστηνε ναυπηγεία στα ποιο απίθανα μέρη με απανωτές καθελκύσεις Λίμπερτυ ομολογούσε: «Εγώ δεν ναυπηγώ ούτε κατασκευάζω αλλά, παράγω πλοία»! Τα ναυπηγεία Oregon Shipbuilding Co. ολοκλήρωσαν τη ναυπήγηση του 1ου πλοίου σε 253 ημέρες, το 10ο σε 154 ημέρες, το 19ο σε 86 μέρες. Επίσης το ναυπηγείο του Ρίτσμοντ (Καλιφόρνια) σε 16 ημέρες! Συγκεκριμένα λέγεται πως η ναυπήγηση του Λίμπερτυ "Ρόμπερτ Πίρι", που αριθμούσε 250.000 μεταλλικά μέρη, συναρμολογήθηκε μέσα σε 4 μέρες και 15 ώρες!
Η φρενίτιδα ναυπήγησης των Λίμπερτυ γίνεται περισσότερο αντιληπτή αν σκεφθεί κανείς πως για την ναυπήγηση ενός τέτοιου τύπου πλοίου απαιτούνταν: 3.400 τόνοι σκληρός χάλυβας (ατσάλι) μόνο για τον σκελετό και τα διαφράγματα, 2.750 τόνοι λαμαρίνες, 700 περίπου τόνοι διαμορφωμένα υλικά και 50.000 περίπου χυτά μέρη (τεμάχια).
Από δε τους απασχολούμενους στα ναυπηγεία σημειώθηκε πως ένας στους 200 είχε δει προηγουμένως ναυπηγείο και ακόμη, πως το 25% δεν είχε δει προηγουμένως θάλασσα!
Η προσφορά των Λίμπερτυ
Στις 20 Αυγούστου 1945, μόλις έξι ημέρες μετά την παράδοση της Ιαπωνίας στους Συμμάχους, η Ναυτιλιακή Επιτροπή ακύρωσε όλα τα συμβόλαια περαιτέρω ναυπήγησης Λίμπερτυ. Μέχρι εκείνη την ημέρα είχαν καθελκυστεί 2.710 αμερικανικά Λίμπερτυ που αν προστεθεούν και τα αρχικά 60 για λογαριαμό της Βρετανίας και τα 25 από τον Καναδά ο συνολικός αριθμός τους έφθασε τα 2795 πλοία.
Είναι γεγονός πως τα πλοία αυτά σήκωσαν όλο το βάρος των μεταφορών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα αργοκίνητα αυτά πλοία των 10 κόμβων ταχύτητας ήταν εκείνα που μετέφεραν εκατομμύρια τόνους πυρομαχικά, εφόδια υλικά, άρματα, τρόφιμα, πετρέλαια και κάρβουνο, ατμομηχανές, στρατιωτικά οχήματα, ζώα και ζωοτροφές, φαρμακευτικό υλικό και πάσης φύσεως ειδών μέριμνας σε όλα τα μέτωπα του πολέμου από την Βόρεια θάλασσα μέχρι την Μεσόγειο. Κάποια επίσης απ΄ αυτά με το περιορισμένο πολεμικό εξοπλισμό τους (πρωραία και πρυμναία πυροβόλα) κατάφεραν και κατέρριψαν γερμανικά αεροσκάφη και με βομβες βυθού βύθισαν και υποβρύχια ενώ κάποια άλλα μετέφεραν αιχμαλώτους.
Όταν η παραζάλη του πολέμου τελείωσε επιδόθηκαν σε λαμπρότερες ειρηνικές αποστολές, τον εφοδιασμό των καταστρεμένων περιοχών. Σε πολύ σύντομο διάστημα η γνώριμη πλέον σιλουέτα τους φιγουράριζε σε όλους σχεδόν τους λιμένες του κόσμου. Ήταν η εποχή που βλέποντάς τα πρώτοι οι Έλληνες άνεργοι ναυτικοί να περνούν κάποια εξ αυτών σε ελληνικά χέρια, αντί Λίμπερτυ τ΄ αποκάλεσαν ευλογημένα πλοία.
Γιατί ακριβώς μ΄ αυτά αναγεννήθηκε στη κυριολεξία (μεταπολεμικά) η Ελληνική Ναυτιλία.
Τα ιστορικά Liberty έχουν αποτυπωθεί σε υπέροχες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, οι οποίες εχουν συνθέσει ωραιότατες και σπάνιες συλλογές σε μουσεία και ιδιώτες.
HELLAS LIBERTY
ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ
Δύο ήταν οι καθοριστικές ημερομηνίες στην ιστορία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας:
α) η 16η Ιουλίου 1774, όπου υπογράφθηκε η συνθήκη του ΚΙΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΪΝΑΡΤΖΗ που αποτέλεσε τη γέννησή της και
β) η 7η Ιανουαρίου 1947, όταν υπογράφθηκε η παραχώρηση του πρώτου από τα 100 LIBERTY στην Ελλάδα, που αποτέλεσε την αναγέννησή της.
Συνολικά ναυπηγήθηκαν 2.270 πλοία του τύπου αυτού (2.710 στις ΗΠΑ και 60 στην Μ.Βρετανία), ως αντιπερισπασμός των συμμάχων στη δράση των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό Ωκεανό. Την ίδια στιγμή η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία έχανε το 75% του συνόλου του στόλου της (429 πλοία και 551 πετρελαιοκίνητα ιστιοφόρα) καθώς και ανθρώπινο δυναμικό περίπου 3.000 ανδρών. Απώλειες τεράστιες αν αναλογιστεί κανείς ότι η θαλασσοκράτειρα Μ. Βρετανία έχασε μόλις το 28% του στόλου της σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Ως αναγνώριση της καταστροφικής αυτής απώλειας αλλά και της τεράστιας προσφοράς, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έδωσε σε Έλληνες εφοπλιστές που έχασαν πλοία στις επιχειρήσεις του Ατλαντικού 100 LIBERTY με ευνοϊκούς όρους. Τα πλοία αυτά αποτέλεσαν την μαγιά για την δημιουργία, στα αμέσως επόμενα χρόνια του πρώτου σε δύναμη εμπορικού στόλου στον κόσμο, της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας.
Πρώτο πλοίο τύπου LIBERTY που παραδόθηκε σε Έλληνα εφοπλιστή, ήταν το ΕΛΛΑΣ στον Μανώλη Κουλουκουντή από την Κάσο, ενώ οι Έλληνες εφοπλιστές στο σύνολό τους διαχειρίστηκαν περίπου 800 πλοία αυτού του τύπου εισρέοντας τεράστια ποσά συναλάγματος με ανεκτίμητη προσφορά στην ανοικοδόμηση της χώρας. Τελευταίο πλοίο LIBERTY που διαχειρίστηκε Έλληνας εφοπλιστής, ήταν το ΓΕΩΡΓΙΟΣ Φ. ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ, του ομώνυμου ομίλου της οικογένειας Ανδρεάδη. Παροπλίστηκε το 1985 στην Ελευσίνα.
Μετά τη λήξη του πολέμου αυτού, 100 τέτοια πλοία "λίμπερτυ" παραχωρήθηκαν δανεικά από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα, σε Έλληνες πλοιοκτήτες, με τα οποία ξεκίνησε, μετά τον πόλεμο, την ανοδική πορεία της η Ελληνική ναυτιλία.
Ιστορία των Λίμπερτυ
Η παράθεση ιστορικών στοιχείων των "πλοίων της ελευθερίας" όπως χαρακτηρίστηκαν, κρίνεται λιαν επιβεβλημένη αν ληφθεί υπ΄ όψη ότι χάρις αυτών κατάφερε η ελληνική, και όχι μόνο, εμπορική ναυτιλία να ανασυγκροτηθεί και η παραδοσιακή ναυτιλιακή της δύναμη κυριολεκτικά ν΄ αναστηθεί απο την θεομηνία και τα δεινά του Β΄ Π.Π. στον οποίο είχε γίνει βορά σχεδόν ολόκληρος ο ελληνικός εμπορικός στόλος.
Πρώτη ναυπήγηση
Το 1939 καθελκύστηκε στα ναυπηγεία "J.L. Thomson and Son" του Σάντερλαντ της Αγγλίας, σε σχέδια του Προέδρου του ναυπηγείου R.C. Thomson ένας πρωτοποριακός, τότε, ναυπηγικός τύπος πλοίου εκτοπίσματος 10.000 τόν. d.w. και ολικής χωρητικότητας 5.300 περίπου κόρων , ατμοκίνητο, με υπερυψωμένο μεσόστεγο και χαμηλά το πρόστεγο και το επίστεγο, ισχύος παλινδρομικής μηχανής 2.500 ΗΡ που του έδινε ταχύτητα, πλήρους φόρτου, 10 κόμβους και που ονομάσθηκε "Doringhton Court".
Ο ναυπηγικός αυτός πρωτοποριακός τύπος με τα δύο πρωραία ενιαία κύτη (αμπάρια) και ένα πρυμναίο έμελλε να διαδραματίσει τον σημαντικότερο ρόλο εμπορικού πλοίου στη διάρκεια του επερχόμενου πολέμου.
Ανάγκη ναυπήγησης
Όμως από την έναρξη του πολέμου και μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1940, πριν ακόμα η Ελλάδα μπει στον πόλεμο, η Αγγλία είχε χάσει 150 περίπου φορτηγά πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου συνολικής αυτών χωρητικότητας 800.000 κόρων. Έτσι η αναζήτηση και ναυπήγηση φορτηγών πλοίων έπρεπε να γίνει "με κάθε θυσία" το ταχύτερο δυνατόν ώστε όχι μόνο να καλυφθεί το κενό αλλά και η συχνότητα βύθισης τους από τα γερμανικά υποβρύχια, που αλώνιζαν τις θάλασσες. Τέτοιες δυνατότητες ναυπήγησης δεν είχαν τα βρετανικά ναυπηγεία που ακόμη δεν προλάβαιναν τις επισκευές των πολεμικών πλοίων ή τις νέες ναυπηγήσεις ομοίων. Η διάσταση του προβλήματος αποκαλύπτεται στα λόγια του Ουίνστων Τσώρτσιλ μέσα στη Βουλή «Πρέπει ν΄ αποκλεισθεί κάθε ηλιθιότητα στο να χαθεί οποιαδήποτε ευκαιρία απόκτησης πλοίων».
Σ΄ εκείνη τη κατάσταση το Βρετανικό Ναυαρχείο συγκρότησε ομάδα από τον υφυπουργό R.P. Powell, τον ναυπηγό R.C. Thomson, αρχιμηχανικό H. Hunter και δύο επιθεωρητές του Lloyd's Register (Βρετανικού Νηογνώμονα) με την εντολή να βρουν ναυπηγεία στις ΗΠΑ και Καναδά που να μπορούν ν΄ αναλάβουν παράδοση 60 πλοίων ετησίως, εκτοπίσματος 10.000 τον. ακριβώς του ναυπηγικού τύπου Τόμσον. Η επιτροπή αυτή στις 3 Οκτωβρίου 1940 φθάνει στην Αμερική και έρχεται σε επαφή με τον ναύαρχο E.S. Land, Πρόεδρο της Ναυτιλιακής Επιτροπής που επόπτευε τις αμερικανικές ναυπηγήσεις. Υπ΄ όψη ότι τότε και η αμερικανική ναυπηγοβιομηχανία ήταν σε άσχημη κατάσταση, αφού από το 1922 μέχρι το 1937 (15ετία) είχαν ναυπηγηθεί μόνο 2 φορτηγά, κάποια δεξαμενόπλοια και 9 επιβατηγά-φορτηγά. Παρά ταύτα επειδή η Ναυτιλιακή Επιτροπή προγραμματιζόταν σε μεγαλόπνοη σειρά ναυπηγήσεων νέας τεχνολογίας πλοίων, θεώρησε πως θα ήταν σπατάλη χρόνου και πολύτιμων πρώτων υλών η ναυπήγηση των ζητουμένων "τόσο βραδυκίνητων" πλοίων, της Επιτροπής Τόμσον, συνδυαζόμενο τούτο και με το γεγονός ότι ήδη όλα τα ναυπηγεία ήταν κατειλημμένα με νέες παραγγελίες πολεμικών πλοίων, το αίτημα απορρίφθηκε.
Έναρξη ναυπήγησης
Η Επιτροπή Τόμσον καταφεύγει στο Καναδά και καταφέρνει να εξασφαλίσει την ναυπήγηση 25 μόνο πλοίων. Τελικά στις 1 Νοεμβρίου 1940 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη και σε νέα συνάντηση ο ναύαρχος Land και πάλι θα εισηγηθεί στη Ναυτιλιακή Επιτροπή: «Δεν μπορούμε να επιδείξουμε ενδιαφέρον γι΄ αυτόν τον ναυπηγικό τύπο που προτείνουν οι Βρετανοί, που προορίζεται μόνο για έκτακτες ανάγκες!».
Το αδιέξοδο εκείνο ανέλαβε να εκμεταλλευθεί ένας πανέξυπνος επιχειρηματίας ο Χένρυ Κάιζερ, τελείως άγνωστος μέχρι τότε στο ναυπηγικό κλάδο, που θαμπωμένος από τη μεγάλη βρετανική παραγγελία στις 20 Δεκεμβρίου 1940, χωρίς να έχει δικά του ναυπηγεία υπογράφει δύο ναυπηγικά συμβόλαια για παράδοση 60 πλοίων συνολικά. Είχε όμως προηγουμένως "κλείσει" όχι ναυπηγεία αλλά μεγάλα παραλιακά οικόπεδα που θα έφτιαχνε (!) ναυπηγεία.
Έτσι το πρώτο πλοίο του τύπου αυτού καθελκύστηκε στις 15 Οκτωβρίου 1941 στη Καλιφόρνια με το όνομα "Ocean Vanguard" (Ωκεάνια εμπροσθοφυλακή). Εβδομήντα όμως μέρες νωρίτερα στις 23 Αυγούστου 1941 στο ναυπηγείο Νόρθ Σαντς στο Σάντερλαντ της Αγγλίας καθελκύστηκε το πραγματικό πρωτότυπο του τύπου αυτού των πλοίων με το όνομα "Εμπάιρ Λίμπερτυ" (Ελεύθερη Αυτοκρατορία) και που τελικά ήταν αυτό που έδωσε το διεθνές όνομα στο ομώνυμο ναυπηγικό τύπο.
Αλλαγή των δεδομένων
Στο μεταξύ ήδη τα δεδομένα αρχίζουν να μεταβάλλονται ραγδαία. Οι ΗΠΑ εισέρχονται στο πόλεμο, η Ναυτιλιακή Επιτροπή αναγκάζεται ν΄ αναθεωρήσει τις αρχικές απόψεις της, οι αυξανόμενες ανάγκες εκ του πολέμου θα υποχρεώσουν και αυτόν τον ναύαρχο Land να διατάξει: «Αντιγράψτε τους Βρετανούς!», για ν΄ ακολουθήσει και η ραδιοφωνική ανακοίνωση ότι ο Πρόεδρος Ρούσβελτ ζήτησε και εγκρίθηκε η (αμερικανική πλέον) παραγγελία των 200 πλοίων τύπου EC-2.
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 που ορίσθηκε ως "ημέρα στόλου της ελευθερίας" ("Liberty fleet day") ο Πρόεδρος Ρούσβελτ στο ραδιοφωνικό του διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό παρατηρεί: «εξ αντικειμένου έχει όψη φοβερή!» (δανειζόμενος για το Λίμπερτυ, στίχο του ελληνικού εθνικού Ύμνου προς την Ελευθερία).
Σημειώνεται πάντως ότι πρώτος που ονόμασε τα πλοία "Liberty Ships" ήταν ο Αμερικανός ναύαρχος Land.
Ναυπήγηση ή Παραγωγή;
Ποτέ άλλοτε στη παγκόσμια ιστορία δεν ταυτίσθηκαν οι έννοιες "ναυπήγηση" και παραγωγή". Ο ίδιος ο περιώνυμος Κάιζερ που έστηνε ναυπηγεία στα ποιο απίθανα μέρη με απανωτές καθελκύσεις Λίμπερτυ ομολογούσε: «Εγώ δεν ναυπηγώ ούτε κατασκευάζω αλλά, παράγω πλοία»! Τα ναυπηγεία Oregon Shipbuilding Co. ολοκλήρωσαν τη ναυπήγηση του 1ου πλοίου σε 253 ημέρες, το 10ο σε 154 ημέρες, το 19ο σε 86 μέρες. Επίσης το ναυπηγείο του Ρίτσμοντ (Καλιφόρνια) σε 16 ημέρες! Συγκεκριμένα λέγεται πως η ναυπήγηση του Λίμπερτυ "Ρόμπερτ Πίρι", που αριθμούσε 250.000 μεταλλικά μέρη, συναρμολογήθηκε μέσα σε 4 μέρες και 15 ώρες!
Η φρενίτιδα ναυπήγησης των Λίμπερτυ γίνεται περισσότερο αντιληπτή αν σκεφθεί κανείς πως για την ναυπήγηση ενός τέτοιου τύπου πλοίου απαιτούνταν: 3.400 τόνοι σκληρός χάλυβας (ατσάλι) μόνο για τον σκελετό και τα διαφράγματα, 2.750 τόνοι λαμαρίνες, 700 περίπου τόνοι διαμορφωμένα υλικά και 50.000 περίπου χυτά μέρη (τεμάχια).
Από δε τους απασχολούμενους στα ναυπηγεία σημειώθηκε πως ένας στους 200 είχε δει προηγουμένως ναυπηγείο και ακόμη, πως το 25% δεν είχε δει προηγουμένως θάλασσα!
Η προσφορά των Λίμπερτυ
Στις 20 Αυγούστου 1945, μόλις έξι ημέρες μετά την παράδοση της Ιαπωνίας στους Συμμάχους, η Ναυτιλιακή Επιτροπή ακύρωσε όλα τα συμβόλαια περαιτέρω ναυπήγησης Λίμπερτυ. Μέχρι εκείνη την ημέρα είχαν καθελκυστεί 2.710 αμερικανικά Λίμπερτυ που αν προστεθεούν και τα αρχικά 60 για λογαριαμό της Βρετανίας και τα 25 από τον Καναδά ο συνολικός αριθμός τους έφθασε τα 2795 πλοία.
Είναι γεγονός πως τα πλοία αυτά σήκωσαν όλο το βάρος των μεταφορών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα αργοκίνητα αυτά πλοία των 10 κόμβων ταχύτητας ήταν εκείνα που μετέφεραν εκατομμύρια τόνους πυρομαχικά, εφόδια υλικά, άρματα, τρόφιμα, πετρέλαια και κάρβουνο, ατμομηχανές, στρατιωτικά οχήματα, ζώα και ζωοτροφές, φαρμακευτικό υλικό και πάσης φύσεως ειδών μέριμνας σε όλα τα μέτωπα του πολέμου από την Βόρεια θάλασσα μέχρι την Μεσόγειο. Κάποια επίσης απ΄ αυτά με το περιορισμένο πολεμικό εξοπλισμό τους (πρωραία και πρυμναία πυροβόλα) κατάφεραν και κατέρριψαν γερμανικά αεροσκάφη και με βομβες βυθού βύθισαν και υποβρύχια ενώ κάποια άλλα μετέφεραν αιχμαλώτους.
Όταν η παραζάλη του πολέμου τελείωσε επιδόθηκαν σε λαμπρότερες ειρηνικές αποστολές, τον εφοδιασμό των καταστρεμένων περιοχών. Σε πολύ σύντομο διάστημα η γνώριμη πλέον σιλουέτα τους φιγουράριζε σε όλους σχεδόν τους λιμένες του κόσμου. Ήταν η εποχή που βλέποντάς τα πρώτοι οι Έλληνες άνεργοι ναυτικοί να περνούν κάποια εξ αυτών σε ελληνικά χέρια, αντί Λίμπερτυ τ΄ αποκάλεσαν ευλογημένα πλοία.
Γιατί ακριβώς μ΄ αυτά αναγεννήθηκε στη κυριολεξία (μεταπολεμικά) η Ελληνική Ναυτιλία.
Τα ιστορικά Liberty έχουν αποτυπωθεί σε υπέροχες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, οι οποίες εχουν συνθέσει ωραιότατες και σπάνιες συλλογές σε μουσεία και ιδιώτες.
HELLAS LIBERTY
ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ
Δύο ήταν οι καθοριστικές ημερομηνίες στην ιστορία της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας:
α) η 16η Ιουλίου 1774, όπου υπογράφθηκε η συνθήκη του ΚΙΟΥΤΣΟΥΚ ΚΑΪΝΑΡΤΖΗ που αποτέλεσε τη γέννησή της και
β) η 7η Ιανουαρίου 1947, όταν υπογράφθηκε η παραχώρηση του πρώτου από τα 100 LIBERTY στην Ελλάδα, που αποτέλεσε την αναγέννησή της.
Συνολικά ναυπηγήθηκαν 2.270 πλοία του τύπου αυτού (2.710 στις ΗΠΑ και 60 στην Μ.Βρετανία), ως αντιπερισπασμός των συμμάχων στη δράση των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό Ωκεανό. Την ίδια στιγμή η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία έχανε το 75% του συνόλου του στόλου της (429 πλοία και 551 πετρελαιοκίνητα ιστιοφόρα) καθώς και ανθρώπινο δυναμικό περίπου 3.000 ανδρών. Απώλειες τεράστιες αν αναλογιστεί κανείς ότι η θαλασσοκράτειρα Μ. Βρετανία έχασε μόλις το 28% του στόλου της σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.
Ως αναγνώριση της καταστροφικής αυτής απώλειας αλλά και της τεράστιας προσφοράς, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έδωσε σε Έλληνες εφοπλιστές που έχασαν πλοία στις επιχειρήσεις του Ατλαντικού 100 LIBERTY με ευνοϊκούς όρους. Τα πλοία αυτά αποτέλεσαν την μαγιά για την δημιουργία, στα αμέσως επόμενα χρόνια του πρώτου σε δύναμη εμπορικού στόλου στον κόσμο, της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας.
Πρώτο πλοίο τύπου LIBERTY που παραδόθηκε σε Έλληνα εφοπλιστή, ήταν το ΕΛΛΑΣ στον Μανώλη Κουλουκουντή από την Κάσο, ενώ οι Έλληνες εφοπλιστές στο σύνολό τους διαχειρίστηκαν περίπου 800 πλοία αυτού του τύπου εισρέοντας τεράστια ποσά συναλάγματος με ανεκτίμητη προσφορά στην ανοικοδόμηση της χώρας. Τελευταίο πλοίο LIBERTY που διαχειρίστηκε Έλληνας εφοπλιστής, ήταν το ΓΕΩΡΓΙΟΣ Φ. ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ, του ομώνυμου ομίλου της οικογένειας Ανδρεάδη. Παροπλίστηκε το 1985 στην Ελευσίνα.
