Το εμβόλιο, ασπίδα στη μάχη κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι από τις σημαντικότερες σύγχρονες παρεμβάσεις για την υγεία των γυναικών. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στόχευε στην ανίχνευση και τη θεραπεία των βλαβών στο επιθήλιο του τραχήλου πριν αυτές εξελιχθούν σε καρκίνο, με δοκιμασία κατά Παπανικολάου (Pap-test). Με το εμβόλιο παρέχεται πλέον για πρώτη φορά η δυνατότητα πρωτογενούς πρόληψης αυτού του καρκίνου.
Ο εμβολιασμός μπορεί να προλάβει 70-80% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ενώ η αποτελεσματικότητα ενός καλά οργανωμένου συστήματος δευτερογενούς πρόληψης με δοκιμασία κατά Παπανικολάου εκτιμάται ότι φτάνει, στην καλύτερη περίπτωση, το 70%. Ετσι, συνδυάζοντας τις δύο μεθόδους είναι δυνατόν να προληφθεί πάνω από το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, με απαραίτητη όμως προϋπόθεση τη μαζική συμμετοχή του γυναικείου πληθυσμού.
Πρόσφατα δεδομένα καταδεικνύουν ότι η χώρα μας υπολείπεται στη διάδοση του anti-HPV εμβολιασμού σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το ποσοστό κάλυψης είναι συγκριτικά πολύ χαμηλό (15%), παρότι το εμβόλιο έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών πάνω από ένα χρόνο και διατίθεται δωρεάν από τα Ασφαλιστικά Ταμεία σε κορίτσια και γυναίκες 12-26 ετών.
Συνεπώς, το ζήτημα του εμβολιασμού είναι θέμα ευθύνης όλων των επαγγελματιών υγείας, με σκοπό το δραστικό περιορισμό των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και επαρκούς ενημέρωσης των Ελληνίδων. Ο καρκίνος αυτός είναι ο δεύτερος, μετά τον καρκίνο του μαστού, συχνότερος καρκίνος σε γυναίκες κάτω των 45 ετών παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο 600 γυναίκες διαγιγνώσκονται με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ενώ περίπου 300 καταλήγουν εξαιτίας της νόσου αυτής.
Υπάρχουν δύο ιστολογικοί τύποι καρκίνου του τραχήλου της μήτρας: ο καρκίνος εκ πλακώδους επιθηλίου, ο οποίος είναι και ο συχνότερος, και το αδενοκαρκίνωμα, το οποίο απαντά στο 15% περίπου όλων των περιπτώσεων. Η θνησιμότητα από το αδενοκαρκίνωμα υπολογίζεται ότι είναι διπλάσια από εκείνη του καρκίνου εκ πλακώδους επιθηλίου. Αυτό συμβαίνει γιατί το αδενοκαρκίνωμα είναι δυσκολότερο να ανιχνευθεί, μιας και εγκαθίσταται ψηλά στον ενδοτραχηλικό σωλήνα, και έτσι είναι πιθανό να ξεφύγει από την κυτταρολογική ανάλυση της δοκιμασίας κατά Παπανικολάου.
Νέα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ του εμβολιασμού δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο ιατρικό περιοδικό Lancet. Η μελέτη αυτή, που είναι και η μεγαλύτερη κλινική δοκιμή εμβολίου έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, έγινε σε 18.644 γυναίκες ηλικίας 15-25 ετών από όλο τον κόσμο, με σκοπό την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του ανοσοενισχυμένου με AS04 εμβολίου.
Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαίωσαν ότι το ανοσοενισχυμένο με AS04 εμβόλιο προσφέρει υψηλή αποτελεσματικότητα έναντι των τύπων 16 και 18. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης ήταν ότι το εμβόλιο αυτό προσφέρει επιπλέον διασταυρούμενη προστασία για καθένα από τους τρεις επόμενους συχνότερους ογκογόνους HPV τύπους μετά τους 16 και 18, τους HPV-31, HPV-33 και HPV-45. Ετσι η διασταυρούμενη προστασία του εμβολίου μπορεί να μεταφραστεί σε επιπρόσθετη προστασία από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά 11-16% πέρα από την προστασία από τους τύπους HPV-16 και HPV-18. Αν μάλιστα κανείς λάβει υπόψη ότι οι τύποι 16, 18 και 45 του HPV ευθύνονται για περίπου 90% των αδενοκαρκινωμάτων, μιας από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ένα εμβόλιο που προσφέρει προστασία και έναντι του HPV-45 θα μπορούσε να μειώσει σημαντικότατα την εμφάνιση αυτής της ιδιαίτερα επιθετικής μορφής καρκίνου.
Τα δεδομένα ασφάλειας χορήγησης του εμβολίου στη μεγάλη αυτή κλινική μελέτη έδειξαν ότι το ανοσοενισχυμένο με AS04 εμβόλιο εμφανίζει ευνοϊκό προφίλ ασφαλείας. Τα ποσοστά των γυναικών που παρουσίασαν σοβαρά ανεπιθύμητα συμβάματα, ιατρικά σημαντικές καταστάσεις, νέα περιστατικά εμφάνισης χρονίων νοσημάτων και νέα περιστατικά εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων ήταν παρόμοια μεταξύ της ομάδας του εμβολίου και της ομάδας ελέγχου.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τονιστεί ότι ο εμβολιασμός δεν αντικαθιστά τον τακτικό προληπτικό έλεγχο με δοκιμασία κατά Παπανικολάου. Αντιθέτως, η καλύτερη δυνατή προστασία της γυναίκας μπορεί να επιτευχθεί με το συνδυασμό εμβολίου και τακτικού γυναικολογικού ελέγχου.
Η παρασκευή προληπτικών εμβολίων για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να θεωρηθεί μεγάλη κατάκτηση της Ιατρικής στον αιώνα που διανύουμε. Ο μαζικός εμβολιασμός έναντι του ιού που προκαλεί τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας μπορεί να μειώσει δραστικά τα ποσοστά αυτής της νόσου στην Ελλάδα και συνεπώς, την ανάγκη για θεραπεία, με θετική επίδραση στη δημόσια υγεία.
** Στην Ελλάδα διατίθενται δύο εμβόλια. Το ένα είναι το ανοσοενισχυμένο με το συστατικό AS04 εμβόλιο, το οποίο προστατεύει από τους ογκογόνους τύπους HPV-16 και HPV-18, ενώ το δεύτερο παρέχει προστασία από τέσσερεις HPV τύπους, τους ογκογόνους HPV-16 και HPV-18 και επιπλέον από τους χαμηλού κινδύνου HPV-6 και HPV-11, οι οποίοι δεν σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά με τα γεννητικά κονδυλώματα. Και τα δύο εμβόλια έχουν δείξει υψηλή αποτελεσματικότητα έναντι των ογκογόνων τύπων HPV-16 και HPV-18. Οι δύο αυτοί τύποι είναι και οι συχνότεροι ογκογόνοι τύποι του HPV και ενέχονται στην ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%.
Ο εμβολιασμός δεν προορίζεται μόνο για τα κορίτσια
Ο εμβολιασμός δεν προϋποθέτει την απουσία σεξουαλικής ζωής, δεν προορίζεται μόνο για τα κορίτσια πριν από την πρώτη σεξουαλική επαφή και δεν απαιτεί κανέναν προκαταρκτικό έλεγχο. Ακόμη και εάν μια γυναίκα έχει ήδη έλθει σε επαφή με κάποιον ογκογόνο τύπο του ιού HPV, ο εμβολιασμός μπορεί να την ωφελήσει, καθώς είναι πολύ σπάνιο μια γυναίκα να έχει προσβληθεί ταυτόχρονα από όλους τους τύπους που καλύπτει το εμβόλιο.


Αρθρο του ΓυναικολογουΕΥΘΥΜΙΟΥ ΔΕΛΗΓΕΩΡΟΓΛΟΥ, αναπληρωτής καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικός παιδογυναικολόγος, Τμήμα Παιδικής-Εφηβικής Γυναικολογίας και Επανορθωτικής Χειρουργικής, Β' Μαιευτική και Γυναικολογική Πανεπιστημίου Αθηνών «Αρεταίειο» Νοσοκομείο