Του Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη
Τα αδιέξοδα του Θεολογικού Διαλόγου Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών δεν αναφέρονται μόνο σε διαφωνίες μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, αλλά και μεταξύ των Ορθοδόξων. Το θέμα του υφιστάμενου Διαλόγου θάναι στη θεματολογία της Μέλλουσας να συνέλθει Αγίας και Μεγάλης Συνόδου η οποία καλείται να δώσει και τη δέουσα εκκλησιαστική λύση.
Ο γνωστός διακεκριμένος Ρωμαιοκαθολικός Επίσκοπος Brian Farrell στην τελευταία του επίσημη έκθεση για τους Θεολογικούς Διαλόγους με την ιδιότητά του ως Γραμματεύς του Ποντιφικού Συμβουλίου για τη ενίσχυση της Χριστιανικής Ενότητας (Pontifical Council for promoting Christian Unity), αναφερόμενος στο Θεολογικό Διάλογο Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών τονίζει ότι η φάση του Διαλόγου αυτού ξεκίνησε το 2006 με το γνωστό κείμενο της Ραβένας που υιοθετήθηκε το 2007. Τα προβλήματα του Διαλόγου τα τελευταία επτά χρόνια τονίζει έχουν προκύψει από την κατανόηση του Πρωτείου. Το πρώτο κείμενο απορρίφθηκε στη συνάντηση της Βιέννης το 2010, λόγω των διαφωνιών μεταξύ των Ορθοδόξων. Το επόμενο κείμενο που προτάθηκε στην συνάντηση που ακολούθησε στο Αμμάν το 2014 πάλι απορρίφθηκε. Η ολομέλεια αποφάσισε να ετοιμάσει νέο κείμενο εργασίας το οποίο πάλι για τρίτη φορά απορρίφθηκε. Στο παρόν στάδιο γίνονται προσπάθειες από τη συντονιστική μικρή μικτή συντακτική επιτροπή να ετοιμάσει νέο κείμενο εργασίας για το Πρωτείο για να παρουσιασθεί στην επόμενη συνάντηση της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων για έγκριση για να αποτελέσει ως κείμενο εργασίας του Διαλόγου. Ο Επίσκοπος Brian εκτιμά ότι η επόμενη συνάντηση είναι δύσκολο να γίνει πριν από το 2017. (REPORT OF THE SECRETARY (DECEMBER 2012–NOVEMBER 2014) Bishop Brian Farrell ASPECTS OF THE ACTIVITY OF THE PONTIFICAL COUNCIL FOR PROMOTING CHRISTIAN UNITY SINCE THE LAST PLENARY: The Joint International Commission for Theological Dialogue between the Catholic Church and the Orthodox Church as a whole A new phase of this dialogue began in 2006 and ended with the ‘Ravenna Document’ (2007) entitled: “Ecclesiological and Canonical Consequences of the Sacramental Nature of the Church: Ecclesial Communion, Conciliarity and Authority”. For the first time, Catholics and Orthodox together agreed that there are three levels in the ontological structure of the Church: local, intermediate or regional, and universal. At each level there must be synodality and primacy: no primacy without a synod, no synod without its primate. At the universal level the Protos is the Bishop of Rome according to the ancient taxis (order) of the Churches. At this point, the most difficult of all questions landed on the ecumenical agenda: what authority would the Bishop of Rome as the “first bishop” have in a reunited Church, and how would that authority be exercised? The current difficult phase has already lasted seven years, and after various attempts, and failures, the Commission is still trying to write an agreed working text. The latest meeting of the Commission, in Amman, Jordan, in September 2014, rejected the draft document on primacy and synodality which it was supposed to discuss. It then set out to write a new document, which in turn was rejected. The hope now is that a new working document can be prepared, to be discussed and approved by the Coordinating Committee and then presented to the next Plenary session of the Commission, maybe not till 2017).
Οι διαφωνίες αυτές δεν είναι και οι πρώτες. Οι διαφωνίες Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών για το θέμα της Ουνίας στη Βαλτιμόρη το 2000 είχαν ως αποτέλεσμα για έξι χρόνια να μη έχουμε άλλη συνάντηση της μικτής ολομέλειας και για να ξανασυναντηθεί άλλαξε κι ο Πρόεδρος των Ορθοδόξων και η θεματολογία. Στο κείμενο της Ραβέννας (2007) τονίζεται ότι το θέμα αυτό θα εξετασθεί στο μέλλον. (Από το 1990 μέχρι το 2000 το κύριον θέμα, το οποίον συνεζητήθη υπό της Επιτροπής, ήτο αυτό της «Ουνίας» (Κείμενον του Balamand, 1993 Βαλτιμόρη, 2000), εν θέμα, το οποίον θα εξετάσωμεν περαιτέρω εις το εγγύς μέλλον. Επί του παρόντος επιλαμβανόμεθα του θέματος, το οποίον ετέθη εις το τέλος του Κειμένου του Βάλαμο και διασκεπτόμεθα περί της εκκλησιαστικής κοινωνίας, της συνοδικότητος και της αυθεντίας.) Στην πραγματικότητα εννοούν κυρίως το θέμα του Πρωτείου το οποίο δεν αναφέρουν εδώ.
Ως γνωστό η «Ζ΄ Γενική Συνέλευση της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής στο Balamand του Λιβάνου από 17 έως 24 Ιουνίου 1993 ενέκρινε ένα κείμενο που από τη μια καταδίκαζε οριστικά την Ουνία ως παράδειγμα ενότητος αλλά από την άλλη έκανε κάποιες εκκλησιολογικές παραδοχές και πρότεινε μέτρα προς διευθέτηση των διαφορών που σε κάποιο βαθμό την αναγνώριζαν. Αυτό προκάλεσε πολλές αντιδράσεις μέσα στους κόλπους των Ορθοδόξων αυτή τη φορά και απειλήθηκε σοβαρά η συνέχιση του Διαλόγου. Το αδιέξοδο έγινε σαφές όταν συγκλήθηκε η Η΄ Γενική Συνέλευση της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε στο Emmitsburg της Βαλτιμόρης των ΗΠΑ από 9 έως 19 Ιουλίου 2000 για να εγκρίνει κείμενο που είχε παραχθεί από τη Μικτή Συντακτική Επιτροπή στη Ρώμη το 1997 και το 1998 (Ariccia) με θέμα «Οι εκκλησιολογικές και κανονικές συνέπειες της Ουνίας». Παρά τη στήριξη του κειμένου από τη Διορθόδοξη Επιτροπή του Διαλόγου, αυτό απορρίφθηκε από τη ρωμαιοκαθολική πλευρά σε μεγάλο βαθμό επειδή χαρακτήριζε την Ουνία ως «ανώμαλη κατάσταση». Για νάμαστε τίμιοι με την ιστορία ήταν τόσο έντονη η διαφωνία μεταξύ των Ορθοδόξων (Προέδρου Ορθοδόξων Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού και εκπροσώπου της Εκκλησίας της Ελλάδος του γνωστού Καθηγητού μας Μέγα Φαράντου) που ο Πρόεδρος των Ρωμαιοκαθολικών Καρδινάλιος Κάσπερ αποχώρησε λέγοντας ότι οι Ρωμαιοκαθολικοί θα επιστρέψουν όταν καταλήξουν οι Ορθόδοξοι μεταξύ τους σε συμφωνία. Στο επόμενο στάδιο παρατηρείται η ίδια κατάσταση με τις συνεχείς διαφωνίες ανάμεσα στους Ορθοδόξους (ιδιαίτερα μεταξύ του υφιστάμενου Προέδρου και των Ρώσων εκπροσώπων).
Μετά από αρκετό διάστημα η επόμενη Θ΄ Γενική Συνέλευση συνέρχεται στο Βελιγράδι μόλις το 2006, όπου αποφασίζεται η μελέτη του θέματος "Εκκλησιολογικαί και κανονικαί συνέπειαι της μυστηριακής φύσεως της Εκκλησίας. Συνοδικότης και αυθεντία εν τη Εκκλησία εις τα τρία επίπεδα εκκλησιαστικού βίου: τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο" δίνοντας έτσι μια ώθηση στη μελέτη των δύσκολων σημείων κυρίως της εκκλησιολογίας που χωρίζουν τις δύο πλευρές. Έτσι φθάνουμε στην προετοιμασία και τελικά τη σύνταξη και έγκριση κειμένου στην Ι΄ Γενική Συνέλευση της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής στη Ραβέννα της Ιταλίας (8-14 Οκτωβρίου 2007). Το κείμενο της Ραβέννας «Εκκλησιολογικαί και κανονικαί συνέπειαι της μυστηριακής φύσεως της Εκκλησίας. Εκκλησιαστική κοινωνία, συνοδικότης και αυθεντία» αποτελεί το σημαντικότερο κείμενο αυτής της περιόδου. Η όλη προσπάθεια και πάλι φθάνει σε αδιέξοδο, όταν η συζήτηση φθάνει στην έννοια του Πρωτείου του επισκόπου της Ρώμης στην εκκλησιαστική κοινωνία κατά την πρώτη χιλιετία. Δυο υποεπιτροπές ετοίμασαν σχετικό κείμενο που συνέθεσε σε ένα μια δεκαεξαμελής Συντονιστική Επιτροπή. Το κείμενο έγινε αντικείμενο επεξεργασίας κατά την ΙΑ΄ Γενική Συνέλευση στην Πάφο το 2009 και κατόπιν στην ΙΒ΄ Γενική Συνέλευση στη Βιέννη στις 20-27 Σεπτεμβρίου 2010. Στο μεταξύ για το κείμενο αυτό δεν υπήρχαν διαφωνίες μόνο μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων αλλά και ανάμεσα στους Ορθοδόξους με αποτέλεσμα να απορριφθεί και να ετοιμαστεί άλλο. Το επόμενο κείμενο που παρουσιάσθηκε το 2014 στο Αμμάν απορρίφθηκε για δεύτερη φορά, κι όταν μικτή επιτροπή ετοίμασε για τρίτη φορά άλλο κείμενο πάλι απορρίφθηκε. Τώρα περιμένουμε να ετοιμασθεί ένα τέταρτο κείμενο εργασίας για το Πρωτείο που καλείται να το εγκρίνει όταν ετοιμασθεί η επόμενη συνάντηση της Μικτής Γενικής Συνέλευσης. Στο μεταξύ με επικεφαλής το Πατριαρχείο της Ρωσίας ορισμένες Ορθόδοξες Εκκλησίες απορρίπτουν το κείμενο της Ραβένας.
Στα αδιέξοδα αυτά δίνει λύσεις ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, είτε αλλάζοντας τον Πρόεδρον των Ορθοδόξων είτε τη θεματολογία. Άλλωστε στα πενηνταπέντε έτη της Ιερωσύνης του τον έχουν καταστήσει πραγματικό Πνευματικό Πατέρα και Άξιον Προκαθήμενον της Ορθοδοξίας για να μπορεί με πολύ προσευχή για το καλό της ενότητας και της μαρτυρίας της Ορθοδοξίας σε συνεργασία και αδελφική συνεννόηση με τους αδελφούς του Προκαθημένους να δίνει λύσεις για το καλό όλων μας. Το απέδειξε τόσο με τη λύση του εσωτερικού διχασμού στα Πατριαρχεία της Βουλγαρίας και των Ιεροσολύμων, ως και των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών της Κύπρου και της Τσεχίας και Σλοβακίας. Το απέδειξε και τελευταίως με την απόφαση Του να συγκαλέσει την Σύναξη των Προκαθημένων στη Γενεύη και τις εργασίες της μέλλουσας να συνέλθει Αγίας και Μεγάλης Συνόδου να γίνουν εκτός Κωνσταντινουπόλεως για το καλό και την ενότητα της Ορθοδοξίας. Καθημερινά κλείνει μια τρύπα και ανοίγουν άλλες εκατόν.
Ποιος περίμενε ο πιο κοντινός του Αδελφός ο Μακαριώτατος άγιος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος να ανακοινώνει σε Δελτία τύπου τις ημέρες που γίνεται η πιο σημαντική Σύναξη Προκαθημένων στην σύγχρονη Ιστορία της Ορθοδοξίας για τη Μέλλουσα να συνέλθει Αγία και Μεγάλη Συνόδο, ότι προτίμησε να επισκεφθεί τον Σεβασμιώτατον Ιωαννίνων κ. Μάξιμο για τα ονομαστήρια του κι ότι στη συνέχεια ζήτησε να επισκεφθεί μερικά Μοναστήρια της περιοχής για να δει μερικές αγιογραφίες για μια αρχαιολογική του μελέτη για τις αγιογραφίες (Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, θα βρίσκεται και αύριο στα Ιωάννινα, για να επισκεφθεί μοναστήρια της περιοχής, στο πλαίσιο έρευνας που πραγματοποιεί για τους αγιογράφους της Βοιωτίας του 16ου και 17ου αιώνα, καθώς ορισμένοι από αυτούς, έχουν βάλει τη σφραγίδα τους, σε μοναστήρια του Νησιού, της Κράψης και της Κληματιάς). Τελικά όμως τον στηρίζουν όλοι οι παρευρισκόμενοι Προκαθήμενοι και οι Αντιπροσωπείες των Προκαθημένων που απουσιάζουν κι όλο το πλήρωμα των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών γιατί συνειδητοποίησαν ότι η αγωνία του Οικουμενικού μας δεν είναι για να δοξασθεί ο ίδιος αλλά για τη δόξα της Ορθοδοξίας και για το καλό όλων μας και τη μεγαλύτερη και καλύτερη συμβολή και προσφορά των πνευματικών δυνάμεων της Ορθοδοξίας στα σημερινά παγκόσμια αδιέξοδα για να προστατευθεί ολόκληρη η Ανθρωπότητα και το μέλλον του Πλανήτη μας.
