Αθήνα
Κατεστραμμένα κτίρια, σωροί από ερείπια, βανδαλισμοί και λεηλασίες. Εικόνα εξαθλίωσης, παρακμής και εγκατάλειψης. Αυτό αντικρίζει κάποιος από τα πρώτα βήματα που κάνει διασχίζοντας τα 42.000 στρέμματα του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, το οποίο ανεξαρτήτως ιδεολογιών αποτελεί κομμάτι της ιστορίας μας.Τα κουφάρια πολλών από τα 40 κτίρια ιστορικής αξίας σαπίζουν και κινδυνεύουν με ολοκληρωτική κατάρρευση. Τα περισσότερα από αυτά έχουν μείνει χωρίς στέγη, πόρτες και παράθυρα είναι σπασμένα, έπιπλα και χρηστικά αντικείμενα έχουν κλαπεί.
Τους τελευταίους μήνες το κτήμα έχει μείνει χωρίς νερό. Δεδομένου ότι βρίσκεται μέσα στην Πάρνηθα, σε περίπτωση πυρκαγιάς κινδυνεύει με ολοκληρωτική καταστροφή.
Επίσης, η φύλαξη για τα 42.000 στρέμματα γίνεται από έναν και μόνο αστυνομικό, ο οποίος μάλιστα δεν διαθέτει ούτε περιπολικό, καθώς εδώ και δύο χρόνια έχει χαλάσει και δεν έχει αντικατασταθεί από άλλο αστυνομικό όχημα.
Το κράτος παραμένει νωθρό στη διάσωση της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς και αμήχανο μπροστά στη διαχείριση ενός κεφαλαίου που αδιαμφισβήτητα ανήκει στη νεότερη ελληνική ιστορία ανεξαρτήτως πολιτικών ιδεολογιών.
Οι ευθύνες για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το κτήμα, γίνονται μπαλάκι μεταξύ των τεσσάρων υπουργείων που διαχειρίζονται το Τατόι, το οποίο στο μεταξύ καταρρέει μέρα με τη μέρα.
Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την τύχη του πρώην βασιλικού κτήματος, λέγοντας ότι «διανύει τις τελευταίες του ημέρες» και ότι έχει γίνει έρμαιο της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας του κράτους.
Τατόι: Από την αίγλη στην παρακμή
Φτάνοντας μπροστά στο κτήμα Τατοΐου, στην λεγόμενη είσοδο της λεύκας, η κεντρική πύλη είναι πάντοτε κλειστή για λόγους ασφαλείας. Οι επισκέπτες μπαίνουν από το πλάι, περνώντας δίπλα από τα συρματοπλέγματα.
«Μπαίνουμε σαν τους κλέφτες σε ένα κτήμα που ανήκει πια στο Δημόσιο. Η κεντρική πόρτα είναι μεν κλειδωμένη, αλλά όλο το κτήμα είναι ξέφραγο αμπέλι, με αποτέλεσμα να γίνονται κλοπές» λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου, Βασίλης Κουτσαβλής, που μας έκανε και την ξενάγηση.
Η είσοδος της λεύκας ονομάστηκε έτσι λόγω ενός τεράστιου δέντρου που υπήρχε στο σημείο από την εποχή του Γεωργίου του Α΄. Πριν από τρεις εβδομάδες, λόγω των βροχών, η λεύκα έπεσε ελάχιστα χιλιοστά δίπλα στο ιστορικό φυλάκιο όπου άλλαζε η σκοπιά της βασιλικής φρουράς.
«Ευτυχώς η λεύκα, που είναι 100 και πλέον χρόνων, έπεσε βράδυ και ώρα που δεν υπήρχε κόσμος στο κτήμα. Όλα τα δέντρα είναι σάπια. Θα έπρεπε να υπάρξει μια σωστή διαχείριση του δάσους, τα παλιά δέντρα να αντικαθίστανται με νέα» λέει ο κ. Κουτσαβλής.
Πολλά από τα κτίρια του πρώην βασιλικού κτήματος έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές από τις πτώσεις δέντρων, ενώ καταρρέουν σταδιακά οι στέγες, οι τοίχοι και τα μεσοπατώματα.
Περπατώντας μπροστά από το κτίριο της γεννήτριας και τις οικίες του δασοφύλακα και του αρχικηπουρού, η εικόνα της πλήρους εξαθλίωσης κυριαρχεί. Γκράφιτι, πεσμένες στέγες, αποσάθρωση των τοίχων, σπασμένες πόρτες και παράθυρα. Οι λεηλασίες που έχουν γίνει στο κτήμα είναι τεράστιες. «Έρχονται το βράδυ, αφαιρούν τα αντικείμενα, κλέβουν υλικά και φεύγουν ανενόχλητοι. Στο Τατόι μετά από χρόνια λεηλασιών έχουν μείνει πια ελάχιστα πράγματα που δείχνουν την πρότερη του κατάσταση» καταγγέλλει ο κ. Κουτσαβλής.
Τα γκαράζ έχουν καταρρεύσει καταπλακώνοντας τα πολυτελή αυτοκίνητα της βασιλικής οικογένειας, που φυλάσσονται εκεί, ενώ ιδιαίτερης επικινδυνότητας είναι και οι υπόγειες δεξαμενές πετρελαίου που είναι απλά σκεπασμένες με ξύλα.
Στο τηλεγραφείο οι μοτοσικλέτες που εισβάλλουν στο χώρο (η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε ποδηλάτες) έχουν σπάσει τα παλιά ασπρόμαυρα πλακάκια, ενώ ένα παιχνίδι του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου βρίσκεται πεταμένο μπροστά από το κτίριο.
Συνεχίζοντας την περιήγηση, φτάνουμε στο διευθυντήριο και στο αρχείο του κτήματος. Από ένα σπασμένο παράθυρο διακρίνεται η βιβλιοθήκη γεμάτη με ιστορικά έγγραφα και επιστολές που καταστρέφονται από τα τρωκτικά και την υγρασία. «Η βιβλιοθήκη είναι γεμάτη με υλικό πολιτικό, ανακτορικό που ρημάζει μέσα στο κτίριο» λέει ο πρόεδρος του συλλόγου.
Το μεγαλύτερο κτίριο του Τατοΐου είναι το νέο ανάκτορο, έργο του αρχιτέκτονα του παλατιού Σάββα Μπούκη και αντίγραφο ανακτόρου της Αγίας Πετρούπολης. «Εδώ έγιναν οι μεγάλες κλοπές το '80 και το '90. Αφαιρέθηκαν πίνακες και έργα τέχνης. Τώρα όλα αυτά έχουν μεταφερθεί σε κοντέινερ, ενώ υπάρχει και κλειστό κύκλωμα που παρακολουθεί το κτίριο» εξηγεί ο κ. Κουτσαβλής.
Πέρα από τα αντικείμενα που εκλάπησαν τις δεκαετίες του '80 και του '90, ένα μεγάλο μέρος αφαιρέθηκε όταν με άδεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη το 1991 οι Γλίξμπουργκ μετέφεραν ως «οικογενειακή οικοσκευή» με εννέα κοντέινερ κειμήλια που ανήκαν στο κράτος, όπως δώρα εθιμοτυπίας και η επίπλωση της αίθουσας του θρόνου.
Οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει στο κτήμα Τατοΐου μέχρι στιγμής περιορίζονται στα λεγόμενα άμεσα σωστικά έργα, όπως η τοποθέτηση λαμαρινών στις στέγες και στα παράθυρα.
Αυτή τη στιγμή έχουν ξεκινήσει εργασίες για την αποκατάσταση των ζημιών που έχει υποστεί το κτίριο του βουτυροκομείου. Η μελέτη έχει γίνει από τον Σύλλογο Φίλων Τατοΐου και το υπουργείο Πολιτισμού προχωρά το έργο.
Χωρίς επαρκή φύλαξη και χωρίς νερό
Το κτήμα είναι ανοιχτό στο κοινό και μπορούν όλοι να μπουν στον ιστορικό του πυρήνα. «Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα. Αν υποτυπωδώς έμπαινε ένα συρματόπλεγμα και λαμβάνονταν κάποια μέτρα προστασίας θα μπορούσε και η αστυνομία που είναι μέσα στο κτήμα να θέσει κανόνες λειτουργίας. Εφόσον δεν έχουν γίνει τα υποτυπώδη ο καθένας μπαίνει όποτε θέλει, ό,τι ώρα θέλει» τονίζει ο κ. Κουτσαβλής.
Κάμερες ασφαλείας υπάρχουν μόνο γύρω από το ανάκτορο όπου φυλάσσονται ακόμη ορισμένα αντικείμενα, ενώ για όλο το κτήμα των 42.000 στρεμμάτων υπάρχει μόνο ένας αστυνομικός που δεν διαθέτει ούτε περιπολικό.
«Υπάρχει ένας αστυνομικός, 24ωρης φύλαξης με βάρδιες που εναλλάσσονται. Παλιά είχαμε 2-3 άτομα στο αστυνομικό τμήμα Τατοΐου, ώστε ο ένας να μένει στο σταθμό και οι άλλοι με το περιπολικό να γυρνάνε γύρω από τα κτίρια για να παρακολουθούν τα φαινόμενα ανομίας στο κτήμα. Αυτή τη στιγμή έχει αποδεκατιστεί το τμήμα, έχουν αφήσει μόνο έναν αστυνομικό. Το πιο σημαντικό είναι ότι εδώ και δύο χρόνια έχει χαλάσει το περιπολικό, δεν τους το αντικαθιστούν, με αποτέλεσμα να αρνείται ο αστυνομικός να παίρνει το δικό του ΙΧ να ξοδεύει βενζίνη για να κάνει περιπολία στον ιστορικό πυρήνα. Άρα η αστυνομία περιορίζεται στη φύλαξη μόνο των κοντέινερ που είναι μπροστά της, κάτι που ενισχύει τα φαινόμενα ανομίας σε όλη την υπόλοιπη έκταση του τμήματος» λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου.
Συν τοις άλλοις, το κτήμα εδώ και μερικούς μήνες έχει μείνει χωρίς νερό λόγω βλάβης που έχει προκληθεί στο υπόγειο δίκτυο. Όπως εξηγεί ο κ. Κουτσαβλής το νερό έρχεται από τρεις πηγές της Πάρνηθας και το υπουργείο Πολιτισμού έχει τοποθετήσει ένα πλαστικό δίκτυο μεταφοράς νερού. «Τα σχέδια για το πού έχει τοποθετηθεί το δίκτυο έχουν χαθεί με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να μην ξέρουμε πού έχει δημιουργηθεί η ζημιά. Επειδή βρισκόμαστε μέσα στην Πάρνηθα, εάν αρπάξει φωτιά το κτήμα δεν θα μείνει τίποτα» τονίζει.
Τέσσερα υπουργεία και στη μέση το Τατόι
Από τη στιγμή που το Τατόι πέρασε στα χέρια του ελληνικού Δημοσίου, το διαχειρίζονται τέσσερα διαφορετικά υπουργεία, με αποτέλεσμα οι ευθύνες για την τωρινή κατάστασή του να γίνονται μπαλάκι.
«Εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε και με τα μέσα που έχουμε» αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού. «Ήδη η υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων Αττικής τρέχει μια εργολαβία για το βουτυροκομείο. Τα αντικείμενα είναι προστατευμένα και φυλαγμένα και δεν κλέβονται. Τώρα αν κυκλοφορεί ο κόσμος και δεν φυλάσσεται ο χώρος δεν έχει ευθύνη το υπουργείο Πολιτισμού, δεν έχει αναλάβει τη φύλαξη».
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο κ. Κουτσαβλής, αυτή την εβδομάδα θα γίνουν συσκέψεις σχετικά με το θέμα και θα ακολουθήσουν επίσημες ανακοινώσεις για την επόμενη ημέρα του κτήματος Τατοίου.
Εκτός από τα υπουργεία Πολιτισμού, Περιβάλλοντος, Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης που το διαχειρίζονται, στο Τατόι εμπλέκονται επίσης το δασαρχείο Πάρνηθας, ο εθνικός δρυμός Πάρνηθας, η Αστυνομία, και ο δήμος Διονύσου.
«Το ότι έχουμε τόσους πολλούς φορείς που εμπλέκονται είναι και ένας από τους λόγους που το Τατόι ρημάζει. Δεν διαχειρίζεται το κτήμα ένας φορέας που να συγκεντρώνει όλα τα αιτήματα και να το διοικεί. Οι εμπλεκόμενοι φορείς δεν έχουν καθίσει ποτέ γύρω από ένα τραπέζι. Είναι αυτό που όπως συχνά λέμε στην Ελλάδα "όπου λαλούν πολλοί κοκκόροι αργεί να ξημερώσει"».
Κατά τον κ. Κουτσαβλή ο κυριότερος λόγος για την τύχη του Τατοΐου είναι «το πολιτικό κόμπλεξ που έχουμε απέναντι στην ίδια μας την Ιστορία. Δεν τα έχουμε βρει ποτέ με το θέμα της βασιλείας. Είτε το θέλουμε, είτε όχι υπήρξε ιστορία της χώρας για πάνω από 100 χρόνια. Καμία κυβέρνηση τόσο χρόνια δεν θέλησε να ασχοληθεί με το "καυτό" Τατόι. Οι μεν δεξιές γιατί δεν ήθελαν να συνδεθούν με τη βασιλεία λόγω ιστορικής σχέσης, οι δε αριστερές και σοσιαλιστικές για καθαρά ιδεολογικούς λόγους».
Η επόμενη ημέρα για το Τατόι
Σήμερα υπάρχουν πάνω από 17.000 κινητά αντικείμενα από την εποχή της μοναρχίας: πίνακες, φορέματα, ομπρέλες, πορσελάνες, σερβίτσια, έργα τέχνης και 40 ιστορικά κτίρια που σαπίζουν.
«Το Τατόι έχει περάσει Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εθνικούς διχασμούς, δικτατορία, εμφυλίους, αδιανόητα πολιτικά γεγονότα και παρέμεινε όρθιο. Το σχέδιο για την επόμενη ημέρα του κτήματος δεν θα πρέπει να μετατρέπει όλα τα κτίριά του σε ταβέρνες και καφετέριες. Από τα κινητά αντικείμενα που έχουν σωθεί θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πέντε σπουδαίες μουσειακές συλλογές και τα κτίρια μπορούν να συντηρηθούν και να γίνουν μουσειακοί χώροι».
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, έχει παρουσιαστεί επισήμως μια μελέτη για την αποκατάσταση του ανακτόρου, η οποία ολοκληρώθηκε μόλις φέτος. Θα πρέπει να περάσει από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων για να λάβει έγκριση και από εκεί και πέρα να εξεταστούν οι τρόποι χρηματοδότησής του.
Την Τετάρτη ο κ. Κουτσαβλής έχει κληθεί στο υπουργείο Πολιτισμού για να συζητηθεί η επόμενη μέρα του πρώην βασικού κτήματος Τατοΐου, το οποίο έζησε στιγμές ακμής και αίγλης και σήμερα ίσως βιώνει τις τελευταίες του ημέρες.
Κική Μαργαρίτη
Newsroom ΔΟΛ
Το οινοποιείο με τα βαρέλια: Έχει πέσει όλη η στέγη και τα είχε καταπλακώσει. Έχουν όλα το στέμμα πάνω.
