Αλεξάνδρεια- Έναν αιώνα «ζωής» κλείνει σε λίγους μόλις μήνες ο Σύλλογος Ελλήνων Επιστημόνων «Πτολεμαίος Α'» (σ.σ. ιδρύθηκε το 1909), στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ένα ιστορικό σωματείο με αξιόλογη δράση στο παρελθόν που, παρά τα πενιχρά μέσα, προσπαθεί ακόμη και σήμερα να διατηρήσει ζωντανή την ελληνική επιστημονική παρουσία στη Χώρα του Νείλου.
Η παρουσία των Ελλήνων στην Αίγυπτο, στο θρυλικό «Μισίρι» των παλιών ναυτικών και σφουγγαράδων, αποτυπώνεται στους αναρίθμητους ελληνικούς συλλόγους και σωματεία που ανέπτυξαν σημαντική δράση καθ' όλη τη διάρκεια της πορείας του Αιγυπτιώτη ελληνισμού, μεταξύ των οποίων και ο «Πτολεμαίος Α'».
Με διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις πνευματικού και επιστημονικού χαρακτήρα, με ομιλητές από το χώρο της διανόησης, της αρχαιολογίας (Τζάλλας, Εμπερέρ κ.ά) και κάθε επιστημονικού εν γένει πεδίου, ο «Πτολεμαίος» προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανή την ελληνική επιστημονική παρουσία στην Αίγυπτο.
«Ο Σύλλογος γεννήθηκε από την αγάπη των Αιγυπτιωτών Ελλήνων για τα γράμματα και την επιστήμη» σημειώνει ο κ. Παπαντώνης, ο οποίος παρά το γεγονός ότι διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής του, «υπηρετεί» ακούραστα τον χώρο των Επιστημών αλλά και το επάγγελμα του φαρμακοποιού. Αρχικός σκοπός της ίδρυσης του «Πτολεμαίου» ήταν ο επιστημονικός και διέθετε τρία τμήματα: ένα ιατρικό, ένα δικηγορικό κι ένα πρακτικών επιστημών.
Το πιο δραστήριο από τα τμήματα αυτά ήταν το ιατρικό, όπως μας εξηγεί ο κ. Παπαντώνης, δεδομένης και της μεγάλης παρουσίας Ελλήνων γιατρών στην Αλεξάνδρεια (σ.σ. σύμφωνα με αναφορές του Ι. Μ. Χατζηφώτη, στις αρχές του 1950 υπήρχαν στην Αλεξάνδρεια πάνω από 100 Έλληνες γιατροί και μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1964, το Ελληνικό Νοσοκομείο «Θεοχάρη Κάτσικα» ήταν ελληνικό ίδρυμα και διέθετε 350 κρεβάτια).
Πρώτος πρόεδρος του «Πτολεμαίου Α'» υπήρξε ο Κ. Ζαμπακός και Γενικός Γραμματέας ο Ηλίας Καρόπουλος και οι δύο γιατροί. Το 1909 ο Σύλλογος αριθμούσε 150 μέλη, το 1949 170 και σήμερα περίπου 60 (κανονικά και αρωγά). Η πρώτη στέγη του «Πτολεμαίου» ήταν στην οδό Νέμπι Ντανιέλ 1, ενώ το σημερινό εντευκτήριο του «Πτολεμαίου Α'» (σ.σ. εγκαινιάστηκε στις 8 Ιουνίου του 1957) ήταν το σπίτι της Αγγελικής Παναγιωτάτου, μιας προσωπικότητας, η δράση και η προσφορά της οποίας στην επιστήμη και τα γράμματα αναγνωρίζεται από τον απανταχού Ελληνισμό.
Η Αγγελική Παναγιωτάτου (1878-1954), πρώτη φοιτήτρια της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, η οποία δίδαξε επίσης στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας, υπήρξε για αρκετά χρόνια «ψυχή» του Πτολεμαίου, τονίζει ο κ. Παπαντώνης. Ο ίδιος εξαίρει, με έκδηλη τη συγκίνηση στο πρόσωπό του, τη μεγάλη προσφορά της όχι μόνο στο Σύλλογο αυτόν καθεαυτό αλλά και στην εν γένει επιστημονική παρουσία της ελληνικής παροικίας στη χώρα «Δώρο του Νείλου», όπως περιγράφει την Αίγυπτο ο Ηρόδοτος.
Η αγάπη της Αγγελικής Παναγιωτάτου για την επιστήμη αποτυπώθηκε και στον επίλογο της ζωής της, στη διαθήκη της, με την οποία άφησε το σπίτι της, ένα διώροφο ιδιόκτητο κτίριο, απέναντι από το Εβραϊκό Νεκροταφείο της Αλεξάνδρειας, στον «Πτολεμαίο» για να συνεχίσει να μεταλαμπαδεύει γνώση και επιστήμη στις επόμενες γενιές. «Η Αγγελική Παναγιωτάτου υπήρξε μια σπουδαία επιστημονική μορφή» μας εξηγεί η Λιλικα Θλιβίτου, μέλος του «Πτολεμαίου», που μας ξενάγησε μαζί με τον κ. Παπαντώνη στο κτίριο, όπου στεγάζεται ο Σύλλογος.
Τα μέλη του Συλλόγου κατόρθωσαν, με ίδιες δαπάνες, να διατηρήσουν το κτίριο σε πολύ καλή κατάσταση και να διαφυλάξουν ως κόρη οφθαλμού την κληρονομιά της Παναγιωτάτου, στην οποία συγκαταλέγεται και μεγάλος αριθμός επιστημονικών βιβλίων -κυρίως ιατρικών- ο αριθμός των οποίων προκαλεί εντύπωση στον επισκέπτη. Στον ίδιο αυτό χώρο γινόταν στο παρελθόν και μαθήματα ελληνικής γλώσσας, αλλά η δράση του Συλλόγου, όπως και η ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο, συρρικνώθηκε με το πέρασμα του χρόνου.
Η προσφορά του Συλλόγου Ωστόσο, οι δραστηριότητες που ανέπτυξε στο παρελθόν ο Σύλλογος, στο διάστημα της πολυετούς λειτουργίας του, απλώθηκαν πολύ πέραν του επιστημονικού πεδίου. Μεγάλη υπήρξε η συνεισφορά του ήδη από τους Βαλκανικούς Πολέμους, όταν έστειλε πλήρες εξοπλισμένο χειρουργείο εκστρατείας στο μέτωπο, όπως και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μάλιστα, όπως αναφέρει ο Ι.Μ. Χατζηφώτης, τη φορά αυτή ίδρυσε ειδικό τμήμα, τον Κυανού Σταυρό και είχε σημαντική βοήθεια από την Ένωση Ελληνίδων Κυριών, σωματείο που δημιουργήθηκε στο πλαίσιό του με πρόεδρο τη γυναίκα του γιατρού Βαλασόπουλου και Γενική Γραμματέα την Παναγιωτάτου. «Ιδιαίτερα επαινετική- γράφει ο γιατρός Καρακατσάνης- αναφέρεται η δράση αυτού του χειρουργείου στη μάχη του Σκρα.
Νοσηλεύθηκαν και χειρουργήθηκαν σ' αυτό 2.000 αξιωματικοί και οπλίτες. Το χειρουργείο αυτό ήταν γνωστό ως χειρουργείο Αλεξανδρείας». Στην περίοδο του Μεσοπολέμου, ο Κυανούς Σταυρός του «Πτολεμαίου Α'» ανέλαβε αντιφυματικό αγώνα, ενώ η δράση του συνεχίστηκε και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μάλιστα, όταν επιστρατεύονται οι Αλεξανδρινοί Έλληνες, ο Σύλλογος στελεχώνει το Υγειονομικό Τμήμα του Ελληνικού Στρατού και το σημαντικό έργο του αποτυπώνεται σε έγγραφο, με το οποίο ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εθνικής Άμυνας Παναγιώτης Κανελλόπουλος, εκφράζει- τον Ιανουάριο του 1942, την ικανοποίηση της πατρίδας για την προσφορά των ανθρώπων αυτών.
Μεγάλη υπήρξε η προσφορά του «Πτολεμαίου» και στη «μάχη» που έδωσε η Αίγυπτος το 1947, όταν ξέσπασε στην Αλεξάνδρεια επιδημία χολέρας. Και σε αυτή την περίπτωση, οι γιατροί-μέλη του προσέφεραν εντελώς δωρεάν στις υπηρεσίες τους στο Κοινοτικό Νοσοκομείο. Άλλωστε, όπως επισημαίνει ο κ. Παπαντώνης, σκοπός του «Πτολεμαίου» είναι η προσφορά προς τον συνάνθρωπο, κάτι που ο Σύλλογος αυτός το έχει αποδείξει περίτρανα στη μακρά ιστορία του.
