Η Ελλάδα, αν και είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως, στην οποία θεσπίστηκε αντικαπνιστικός νόμος (το 1856), φαίνεται ότι αντιστέκεται σθεναρά στα νέα δεδομένα και ότι οι Έλληνες δεν εννοούν να εγκαταλείψουν την αγαπημένη τους συνήθεια, το κάπνισμα.
Η συγκεκριμένη ρύθμιση με την πάροδο των χρόνων κατέστη ανενεργή κι ήρθε το 2010, οπότε η κυβέρνηση θέσπισε έναν από τους πιο αυστηρούς αντικαπνιστικούς νόμους της Ευρώπης.
Ισως επειδή η χώρα κατέχει και την πρωτιά σε κατανάλωση καπνού και προϊόντων του μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο μεταξύ, έχουν προηγηθεί νόμοι ανά την ευρωπαϊκή επικράτεια -και όχι μόνον- που κάνουν οριστική «έξωση» στο τσιγάρο.
Στην Ελλάδα, πάντως, μπαλκόνια, ταράτσες, ημιυπαίθριοι, διάδρομοι, κλιμακοστάσια και κλειστά γραφεία έχουν μετατραπεί σε «άτυπα» καπνιστήρια σε δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, προκειμένου να εφαρμοστεί «αλά ελληνικά» ο νόμος.
Σε πολλά καφέ, μπαρ και σε αρκετά εστιατόρια τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Καπνίζουμε παντού και πάντα σαν να μην άλλαξε τίποτα.
Οι μέρες περνούν. Λιγότερο από εβδομάδα υπολείπεται για να μετατραπεί ο «μήνας προσαρμογής και συστάσεων» σε μήνα προστίμων κι όλα δείχνουν πως οι Έλληνες δεν είναι αποφασισμένοι να κόψουν τις συνήθειές τους.
H τηλεφωνική γραμμή ενημέρωσης και υποστήριξης για το κάπνισμα «1142» δέχθηκε το Σάββατο 25/9/2010, 3.544 κλήσεις και την Κυριακή, 26/9/2010, 3.532.
Ο συνολικός αριθμός κλήσεων από την 1/9/2010, πρώτη ημέρα εφαρμογής των νέων μέτρων κατά του καπνίσματος, έφθασε τις 102.243 κλήσεις, εκ των οποίων οι 1.188 αφορούσαν καταγγελίες.
Τί ισχύει στα κράτη της ΕΕ
Ολες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο έχουν υιοθετήσει νόμους κατά του καπνίσματος.
Αυστρία: Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλα τα γραφεία, μπαρ, ντίσκο, εστιατόρια κ.λπ με ορισμένες εξαιρέσεις, δηλαδή αν ΟΛΟΙ οι εργαζόμενοι συμφωνήσουν να συνεχιστεί το κάπνισμα.
Από τον Ιανουάριο του 2009 τίθεται σε ισχύ ένας νέος νόμος, που προβλέπει ότι οι ιδιοκτήτες εστιατορίων, μπαρ, ντίσκο και παμπ, μεγαλύτερων από 80 τ.μ., υποχρεούνται να δημιουργήσουν χώρους καπνιστών και μη καπνιστών.
Βέλγιο: Από 45 κύματα περνούν οι νόμοι κατά του καπνίσματος. Η πρώτη απόπειρα ξεκινά το 2005, όταν δίδεται εντολή στις εταιρείες να εφαρμόσουν μέτρα κατά της βλαβερής συνήθειας. Έναν χρόνο μετά, τον Ιανουάριο του 2006, το κάπνισμα απαγορεύεται στους χώρους εργασίας. Τον Ιανουάριο του 2007 το κάπνισμα απαγορεύεται σε εστιατόρια και μπαρ, με εξαίρεση αυτά που εξυπηρετούν «ελαφρά γεύματα» (π.χ. κρύα γεύματα, πίτσα, σάντουιτς) και έχουν λιγότερο από το 30% του τζίρου τους από την πώληση των τροφίμων. Από την εφαρμογή του νόμου εξαιρούνται και τα μικρά μπαρ.
Τον Σεπτέμβριο του 2008 το κάπνισμα δεν επιτρέπεται πλέον στα σχολεία και τον Ιανουαρίου του 2010 τέθηκε σε ισχύ γενική απαγόρευση του καπνίσματος, συμπεριλαμβανομένων όλων των τύπων μπαρ. Ωστόσο, το μέτρο δεν τηρείται και καταλήγει να ισχύει μόνον σε καταστήματα, που σερβίρουν φαγητό.
Βουλγαρία: Απαγορεύεται σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, εκτός από μπαρ και εστιατόρια.
Γαλλία: Περίπλοκα παραμένουν τα πράγματα σχετικά με το κάπνισμα στη Γαλλία. Την 1η Φεβρουαρίου 2007 απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους (σταθμοί, μουσεία, κλπ) και από την 1η Ιανουαρίου 2008, η απαγόρευση επεκτείνεται και στα μπαρ, τα καφέ, τα εστιατόρια, τους χώρους διασκέδασης.
Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, στους χώρους εστίασης και διασκέδασης επιτρέπονται οι χώροι καπνίσματος, αλλά υπόκεινται σε πολύ αυστηρούς όρους: μπορούν να καταλαμβάνουν το πολύ 20% του συνολικού εμβαδόν του καταστήματος και το μέγεθός τους δεν πρέπει να είναι περισσότερο από 35 τ.μ., πρέπει να έχουν ξεχωριστή εγκατάσταση εξαερισμού, που να αντικαθιστά τον πλήρη όγκο του αέρα δέκα φορές ανά ώρα, και ο καθαρισμός του δωματίου να γίνεται από το προσωπικό μία ώρα μετά την τελευταία χρήση του χώρου.
Γερμανία: Η Γερμανία είναι χώρα, που κατέχει από τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών στην Ευρώπη. Από το 2007 απαγορεύεται το κάπνισμα σε χώρους διασκέδασης και εστίασης, ενώ προβλέπονται χώροι για καπνιστές. Από τον νόμο εξαιρούνται οι μικροί χώροι. Ωστόσο, τα μέτρα εξακολουθούν να αμφισβητούνται και να μην εφαρμόζονται.
Τον Φεβρουάριο του 2009, μάλιστα, το περιοδικό «Der Spiegel» ανέφερε ότι οι έλεγχοι από τις αρχές για την τήρηση της απαγόρευσης στα μπαρ είναι πολύ αδύναμοι και σε πολλές περιοχές η απαγόρευση δεν τηρείται.
Δανία: Από τις 15 Αυγούστου 2007 απαγορεύεται το κάπνισμα στα ξενοδοχεία, εστιατόρια, μπαρ, κλαμπ, δημόσια μέσα μεταφοράς, καθώς και σε όλους τους ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους εργασίας. Εξαιρούνται τα μπαρ με εμβαδόν μικρότερο των 40 τ.μ. και τα γραφεία, που χρησιμοποιούνται από έναν εργαζόμενο. Ωστόσο, ο νόμος έχει προκαλέσει μεγάλη διαμάχη και από τον Νοέμβριο του 2007 δεν εφαρμόζεται.
Εσθονία: Από τις 4 Ιουνίου του 2005 το κάπνισμα απαγορεύεται σε κλειστούς δημόσιους χώρους και σε χώρους εργασίας. Στις 5 Ιουνίου του 2007 η απαγόρευση επεκτείνεται σε μπαρ, εστιατόρια, καφετέριες και νυχτερινά κέντρα, ενώ επιτρέπεται η δημιουργία χώρων καπνιστών.
Ηνωμένο Βασίλειο: Από το 2007 το κάπνισμα απαγορεύεται πλήρως σε όλους τους δημόσιους χώρους, τους χώρους εργασίας και διασκέδασης. Η νομοθεσία προβλέπει αυστηρά πρόστιμα για τους παραβάτες.
Ιρλανδία: Είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο, που θέσπισε πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος σε χώρους εργασίας, στις 29 Μαρτίου 2004. Πριν την ολική απαγόρευση, το κάπνισμα είχε ήδη τεθεί εκτός νόμου σε δημόσια κτίρια, νοσοκομεία, σχολεία, κουζίνες εστιατορίων, αεροσκάφη και τρένα.
Ιταλία: Ήταν η τέταρτη χώρα στον κόσμο, που απαγόρευσε το κάπνισμα. Από τις 10 Ιανουαρίου 2005 απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους εσωτερικούς χώρους, όπως μπαρ, καφέ, εστιατόρια και ντισκοτέκ. Ωστόσο, επιτρέπεται η δημιουργία ειδικών χώρων καπνίσματος, με αυστηρές προϋποθέσεις.
Ισπανία: Από την 1η Ιανουαρίου 2006 η ισπανική νομοθεσία απαγορεύει το κάπνισμα σε γραφεία, καταστήματα, σχολεία, νοσοκομεία, πολιτιστικά κέντρα και μέσα μαζικής μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των σταθμών και των αεροδρομίων. Ο νόμος ορίζει, επίσης, ότι τα εστιατόρια και τα μπαρ άνω των 100 τ.μ. μπορούν να ορίζουν έναν χώρο καπνιστών. Οι επιχειρηματίες των εγκαταστάσεων, που είναι μικρότερες των 100 τ.μ. μπορούν να επιλέξουν αν θα είναι καπνιστών, ή μη καπνιστών. Ωστόσο, ο νόμος στην πράξη έχει καταστεί ανενεργός και στα περισσότερα μπαρ επιτρέπεται το κάπνισμα.
Για τον λόγο αυτό, η ισπανική κυβέρνηση έχει ανακοινώσει έναν νέο αυστηρότερο νόμο, ο οποίος θα απαγορεύει το κάπνισμα σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους, όπως μπαρ, κλαμπ και εστιατόρια από την 1η Ιανουαρίου 2011.
Κύπρος: Από 1η Ιανουαρίου 2010 στην Κύπρο απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους (μπαρ, εστιατόρια, νυχτερινά κέντρα και τους χώρους εργασίας).
Λετονία: Από την 1 Μαϊου του 2010 το κάπνισμα απαγορεύεται πλήρως σε εστιατόρια και μπαρ. Απαγορεύεται, επίσης, σε πάρκα και σε απόσταση δέκα μέτρων γύρω από κτίρια, που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία και στάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς.
Λιθουανία: Από την 1η Ιανουαρίου 2007 ο αντικαπνιστικός νόμος επιβάλλεται σε εστιατόρια, μπαρ, κλαμπ (εκτός από τα ειδικά για κάπνισμα πούρου) και νυχτερινά κέντρα. Επιπλέον, το κάπνισμα απαγορεύεται στις δημόσιες συγκοινωνίες εκτός από τους συρμούς μεγάλων αποστάσεων, όπου προβλέπονται χώροι καπνιστών.
Λουξεμβούργο: Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, τα νοσοκομεία, τα εμπορικά κέντρα, σχολεία και τα εστιατόρια. Εξαιρούνται τα καφέ και μπαρ που σερβίρουν μόνον σνακ. Επιπλέον, απαγορεύεται το κάπνισμα σε καφέ, που σερβίρουν φαγητό από τις 12 έως τις 2 το μεσημέρι και από τις 7 έως τις 9 το απόγευμα.
Μάλτα: Τον Απρίλιο του 2004 το κάπνισμα απαγορεύθηκε σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων μεταφορών, κλαμπ και εστιατόρια αν και επιτρέπονται χώροι καπνίσματος.
Ολλανδία: Από το 2008 υπάρχει πλήρης απαγόρευση καπνίσματος, ενώ στους χώρους διασκέδασης επιτρέπεται η δημιουργία χώρων καπνιζόντων. Το κάπνισμα κάνναβης (μαριχουάνα και χασίς) επιτρέπεται σε καταστήματα καφέ, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αναμειγνύονται με καπνό.
Ουγγαρία: Το κάπνισμα έχει απαγορευτεί εδώ και πολλά χρόνια στις δημόσιες συγκοινωνίες, νοσοκομεία, αεροδρόμια και στα δημόσια κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του Κοινοβουλίου. Από το 2010 η απαγόρευση του καπνίσματος εφαρμόζεται σε παιδικές χαρές και υπόγειες διαβάσεις. Το 2009, υπήρξε πρόταση για την απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους συμπεριλαμβανομένων των εστιατορίων, μπαρ κ.λπ., αλλά η εφαρμογή της έχει ανασταλεί, λόγω της πίεσης από τις διάφορες κοινωνικές ομάδες.
Πολωνία: Το κάπνισμα απαγορεύεται σε σχολεία, νοσοκομεία ή άλλες ιατρικές εγκαταστάσεις και τα μέσα μαζικής μεταφοράς (συμπεριλαμβανομένων των οχημάτων, όπως το τρένο ή το λεωφορείο και στάσεις λεωφορείων, σταθμούς τρένων κ.λπ.) Από τις 15 Νοεμβρίου 2010, θα απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους εσωτερικούς χώρους, όπως μπαρ, καφετέριες, ντίσκο και εστιατόρια, εκτός κι αν υπάρχουν κλειστοί χώροι καπνίσματος.
Πορτογαλία: Απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους, ενώ δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας κλειστών χώρων για καπνιστές καπνιστών, εφόσον αυτοί είναι εξοπλισμένοι με τα κατάλληλα συστήματα εξαερισμού. Παράλληλα, ο νομοθέτης προβλέπει αυστηρά πρόστιμα για τους παραβάτες (1.000 ευρώ για τους καπνιστές και έως 2.500 ευρώ για τις επιχειρήσεις).
Ρουμανία: Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους. Μπαρ, εστιατόρια, κλαμπ υποχρεούνται να διαθέτουν ξεχωριστούς χώρους για καπνιστές και μη.
Σλοβακία: Από το 1990 οι εργοδότες οφείλουν να απαγορεύουν το κάπνισμα σε χώρους στους οποίους εργάζονται μη καπνιστές. Το κάπνισμα απαγορεύεται σε σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Χώροι για μη καπνιστές είναι υποχρεωτικοί μόνο, όπου σερβίρεται φαγητό.
Σλοβενία: Από το 2007 απαγορεύεται το κάπνισμα. Από το νόμο εξαιρούνται οι ανοιχτοί κοινόχρηστοι χώροι, δωμάτια ξενοδοχείων, που έχουν χαρακτηριστεί ως καπνιστών, ειδικοί χώροι σε κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων και φυλακές, καθώς και σε ειδικές αίθουσες σε μπαρ, αλλά και άλλα μέρη εργασίας. Οι χώροι καπνίσματος θα πρέπει να πληρούν αυστηρές τεχνικές προδιαγραφές και να μην ξεπερνούν το 20% της συνολικής εγκατάστασης.
Σουηδία: Το κάπνισμα έχει απαγορευτεί σε εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης τον Ιούνιο του 2005. Επιτρέπεται, ωστόσο, η δημιουργία ξεχωριστών χώρων καπνιζόντων, με την προϋπόθεση ότι δεν σερβίρεται φαγητό ή ποτό και δεν καταλαμβάνει περισσότερο από 25% της συνολικής επιφάνειας του καταστήματος. Από τον Ιανουάριο του 2008 απαγορεύεται το κάπνισμα και στους εσωτερικούς χώρους των φυλακών.
Δημοκρατία της Τσεχίας: Επί του παρόντος, υπάρχει ένας νόμος σε ισχύ που απαγορεύει το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους, όπως ιδρύματα, νοσοκομεία, στάσεις λεωφορείων και άλλων μέσων μεταφοράς, αλλά ο νόμος δεν ισχύει σε εστιατόρια, μπαρ και κλαμπ. Τον Ιούνιο του 2009 το κοινοβούλιο εγκρίνει νομοσχέδιο που ρυθμίζει το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους. Ωστόσο, η μόνη αλλαγή που γίνεται είναι ότι υποχρεώνει τα μπαρ και τα εστιατόρια, όπου επιτρέπεται το κάπνισμα, να έχουν αναρτημένη σχετική πινακίδα.
Φινλανδία: Υπάρχει γενική απαγόρευση από την 1η Ιουνίου 2007. Το κάπνισμα στα μπαρ και τα τρένα εξακολουθεί να επιτρέπεται σε κλειστούς θαλάμους, όπου, όμως, απαγορεύεται το σερβίρισμα φαγητού και ποτού.
