Αλ Ισκεντερίγια στα Aραβικά θα πει Αλεξάνδρεια, η πόλη του Ισκεντέρ, του κατακτητή, το όνομα του οποίου προκαλεί τόσο θαυμασμό στους Αιγυπτίους όσο και αυτά των δικών τους φαραώ. Οσον αφορά τους κατοίκους της πόλης, ακόμα περισσότερο, αφού πέρα και πάνω από Αιγύπτιοι νιώθουν Αλεξανδρινοί, κάτοικοι μιας πόλης κοσμοπολίτικης που έχει επηρεαστεί τόσο πολύ από τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, από τους Ευρωπαίους και τις συνήθειές τους, αλλά και από την επικοινωνία της με τα μεσογειακά λιμάνια, όσο καμία άλλη στην ιστορική αυτή χώρα. Πράγματι η Αλεξάνδρεια είναι η ανάσα της Αιγύπτου, το παράθυρο στον έξω κόσμο και η βιτρίνα μαζί, είναι η καλύτερη και η ομορφότερη πόλη, το μεγάλο λιμάνι και ένα χωνευτήρι πολιτισμού εδώ και αιώνες. Θα μπορούσε κανείς να πει πως περισσότερο θυμίζει ευρωπαϊκή μητρόπολη του νότου, παρά πόλη της Μέσης Ανατολής.
Μια ματιά στην Ιστορία βοηθάει πάντα να κατανοήσουμε την πορεία ενός τόπου από το παρελθόν μέχρι τις μέρες μας. Ιδρυμένη από τον Μέγα Αλέξανδρο το 332 π.Χ., έμελλε να γίνει μεγάλο πολιτικοοικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της αυτοκρατορίας και πρωτεύουσα της Αιγύπτου την περίοδο των Πτολεμαίων. Ηταν η χρυσή περίοδος, όταν ανεγέρθηκαν μέγαρα και μνημεία, η βασιλική συνοικία με τους βοτανικούς κήπους, ναοί και τάφοι που σώζονται μέχρι σήμερα και βέβαια το περίφημο μουσείο, το μοναδικό αυτό ερευνητικό κέντρο του αρχαίου κόσμου, μέρος του οποίου ήταν η Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη, μια πραγματική πηγή γνώσης με χιλιάδες τόμους που συγκέντρωνε τους λογίους της εποχής και γενικότερα ανθρώπους του πνεύματος. Εδώ πέρασαν και άφησαν τη σφραγίδα τους προσωπικότητες όπως ο Αριστοφάνης ο Βυζάντιος, ο Ευκλείδης, ο Αρχιμήδης και ο Ερατοσθένης, που υπολόγισε με αρκετή ακρίβεια την περίμετρο της γης. Από αυτόν το φάρο της γνώσης, όπως και από το Φάρο που χτίστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. στην άκρη του λιμανιού και ήταν ένα από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου, δυστυχώς δεν σώζεται τίποτα στις μέρες μας.
Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η πόλη ήταν η σημαντικότερη στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας και το λιμάνι από όπου έφευγαν πλοία γεμάτα με σιτάρι για την τροφοδοσία της πρωτεύουσας. Με την πάροδο των χρόνων και τη νέα τάξη πραγμάτων, η πόλη πέρασε για κάτι λιγότερο από τρεις αιώνες στα χέρια των Βυζαντινών και από τα μέσα του 7ου αιώνα στα χέρια των Αράβων. Είχε αρχίσει πλέον η σταδιακή παρακμή της. Τους αιώνες 13ο και 14ο πότε οι Γάλλοι, πότε οι Βενετσιάνοι έκαναν αισθητή την παρουσία τους με τους ατελείωτους πολέμους που σφράγισαν την περίοδο των σταυροφοριών. Από τις αρχές του 16ου αιώνα πέρασε στα χέρια των Τούρκων μέχρι την εισβολή των στρατευμάτων του Ναπολέοντα στα 1798, που δεν κράτησε πολύ. Λίγο αργότερα, στα 1802, εμφανίστηκε ο Μοχάμεντ Αλι, διοικητής της Αιγύπτου υπό τους Οθωμανούς. Ο γεννημένος στην Καβάλα πασάς ήταν ο άνθρωπος που οργάνωσε την Αλεξάνδρεια και της έδωσε και πάλι την πνοή που χρειαζόταν, μετατρέποντάς την από κωμόπολη των 7.000 κατοίκων σε πόλη με ρυμοτομία, νέες συνοικίες και ζωντανό εμπορικό λιμάνι που χρησίμευσε και ως βάση της μετέπειτα επεκτατικής του πολιτικής.
Η Αλεξάνδρεια σήμερα
  |
Η πόλη σήμερα αριθμεί 5 εκατ. κατοίκους και απλώνεται σε 35 χλμ. κατά μήκος της θάλασσας. Καθώς το πλάτος της μόλις που ξεπερνά σε κάποια σημεία τα 3 χλμ., η πλειονότητα των δραστηριοτήτων, όπως και τα περισσότερα σημεία ενδιαφέροντος, βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από το απέραντο γαλάζιο της Μεσογείου. Η περιοχή του παλιού λιμανιού είναι δίχως αμφιβολία το ομορφότερο και πιο σημαντικό τμήμα της ιστορικής πόλης. Στη βόρεια απόληξή του, εκεί που άλλοτε έστεκε ο περίφημος φάρος της Αλεξάνδρειας από το 279 π.Χ. μέχρι και τον 13ο αιώνα, σήμερα βρίσκεται το φρούριο του Κάιτ Μπέη. Εχοντας υποστεί αρκετές ανακαινίσεις, αυτό το οικοδόμημα από ασβεστόλιθο έχει συμπληρώσει πάνω από 500 χρόνια ζωής και δίκαια θεωρείται το πιο αγαπημένο και αναγνωρίσιμο μνημείο της πόλης. Από τις επάλξεις του μπορεί κανείς να αγναντέψει τόσο την προκυμαία με τις αστικές πολυκατοικίες και τις σιλουέτες των μιναρέδων που ξεπροβάλλουν πάνω από τα κτίρια όσο και τη σύγχρονη εκδοχή της Biblioteca Alexandrina και να αφήσει τη ματιά του να χαθεί στις ανατολικές παρυφές της πόλης, στο Αμπουκίρ. Είναι ένα σημείο που κυριαρχεί το θαλασσινό στοιχείο, άλλωστε έξω από το κάστρο υπάρχει ενυδρείο και υδροβιολογικό μουσείο, ενώ σε απόσταση αναπνοής πολλοί μικροπωλητές διαλαλούν την πραμάτεια τους που δεν είναι άλλη από όστρακα, κοράλλια, βότσαλα και ό,τι άλλο παράγει ο βυθός. Λίγο πιο δίπλα ο ελληνικός ναυτικός όμιλος κάνει αισθητή την παρουσία του σε ένα κτίριο στην αρχή του λιμενοβραχίονα. Το προσωπικό του, που αποτελείται εξ ολοκλήρου από Αιγυπτίους, μας πληροφορεί ότι στην ταράτσα λειτουργεί ταβέρνα με θαλασσινούς μεζέδες. Ενας πράγματι ευχάριστος χώρος με καλό φαγητό, ωραία ατμόσφαιρα και θέα στην πόλη και στο παλιό λιμάνι, στο οποίο εδώ και χρόνια ελλιμενίζονται μόνο καΐκια, ψαρόβαρκες και μικρά σκάφη αναψυχής.
Το εμπορικό λιμάνι της Αλεξάνδρειας βρίσκεται μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα προς τα δυτικά, πέρα από το ανάκτορο του Μοχάμεντ Αλι, το Ρας ελ τιν. Ο παραλιακός δρόμος γύρω από το παλιό λιμάνι λέγεται 26ης Ιουλίου και είναι ημικυκλικός, ένα μισοφέγγαρο μπροστά από τις παλιές κεντρικές συνοικίες Ανφουσί και Μανσίγια, που αποτελούν την καρδιά της Αλεξάνδρειας. Εκεί, μπροστά στο θαλάσσιο μέτωπο αλλά και στους γύρω παράδρομους, βρίσκονται μερικά από τα καλύτερα μαγαζιά, εστιατόρια, αλλά και ξενοδοχεία της πόλης, εκεί νιώθει κανείς τον παλμό της Αλεξάνδρειας ή της «Αλεξ» όπως συνηθίζουν να τη λένε χάριν συντομίας οι προσηνείς κάτοικοί της. Τα μαυριτανικού στυλ τζαμιά Αμπού ελ Αμπάς, Μπουσεϊρί και Νασρ ελ Ντιν, το ένα δίπλα στο άλλο, με τη δαντελωτή τους διακόσμηση, τους περίτεχνους μιναρέδες και το έντονο λευκό χρώμα ξεχωρίζουν στη γειτονιά, που ζωντανεύει ακόμα περισσότερο από τα μικρομάγαζα και τους πωλητές που στέκουν στα πεζοδρόμια για το μεροκάματο.
Οι παλιές χρωματιστές πολυκατοικίες συμπληρώνουν το σκηνικό μαζί με τα ταλαιπωρημένα τραμ, που συνεχίζοντας την πορεία τους περνούν από την έτερη κεντρική συνοικία, τη Μανσίγια, που είναι ο πυρήνας και συγκεντρώνει μερικά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της αιγυπτιακής μητρόπολης. Από το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη έως την παρακείμενη πλατεία Ταρίρ και από την πλατεία που είναι αφιερωμένη στον εθνεγέρτη Ζαχλούλ, με τα ατμοσφαιρικά ξενοδοχεία και τις πατισερί του 19ου αιώνα, μέχρι τον ανατολικό λιμενοβραχίονα, η ατμόσφαιρα θυμίζει σε μεγάλο βαθμό μπελ επόκ, αναμεμειγμένη με λίγη δόση εγκατάλειψης και στοιχεία σύγχρονου αραβικού ρεαλισμού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Επίσης, στην προκυμαία παλιά οικοδομήματα που ανήκαν σε Ευρωπαίους σήμερα στεγάζουν καφενεία όπου οι θαμώνες τους πίνουν τσάι και καπνίζουν σίσα (όπως λένε στα αραβικά το ναργιλέ), ατενίζοντας τη Μεσόγειο.
Στη νέα Βιβλιοθήκη
 |
Μια επίσκεψη στο εσωτερικό, με το συμβολικό για τους ξένους αντίτιμο των 10 λιρών, αξίζει με το παραπάνω για μια περιήγηση στον τεράστιο αυτό χώρο με τα πολλά επίπεδα και τις ψηλές κολώνες, τον άπλετο φυσικό φωτισμό που εισέρχεται από τη γυάλινη επικλινή οροφή και φωτίζει τους εκατοντάδες χώρους μελέτης, τη γαλήνια ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε ερευνητικό κέντρο δυτικού τύπου, την οποία σπάει η κατά τα άλλα ευχάριστη πινελιά της μαντίλας κάποιας μουσουλμάνας φοιτήτριας. Τον ευρύτερο χώρο, ωστόσο, πλαισιώνουν εγκαταστάσεις με μαγαζιά για σουβενίρ, καφέ, μουσείο αρχαίων εγγράφων και ένα επίσης υπερμοντέρνο πλανητάριο. Στη μέση όλων αυτών -για να ευλογούμε και τα γένια μας...- στέκει η προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, για να θυμίζει σε όλους τον ομφάλιο λώρο που συνδέει αυτή την πόλη με την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό.
Μερικά ζωντανά παραδείγματα του αρχαίου ελληνικού παρελθόντος είναι διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της Αλεξάνδρειας. Από τις κατακόμβες της Σουκάφα στη νοτιοδυτική άκρη του κέντρου μέχρι το κοιμητήριο Τσάτμπι, τον αλαβάστρινο τάφο και τη νεκρόπολη που σήμερα ονομάζεται Μουσταφά Καμίλ στα ανατολικά, μπορεί κανείς να θαυμάσει την τέχνη που συνόδευε τους νεκρούς από την ελληνιστική περίοδο μέχρι και τη ρωμαϊκή. Δυστυχώς, το μουσείο των ελληνορωμαϊκών αρχαιοτήτων, που βρίσκεται κοντά στον αρχαιολογικό χώρο με το αμφιθέατρο, έχει κλείσει για ανακαίνιση εδώ και δύο χρόνια.
 |
Πέρα όμως από την οικία Καβάφη, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γύρω δρόμοι και γενικότερα η γειτονιά που κάποτε κατοικούνταν από Ελληνες. Στην αμέσως παράλληλη οδό Πατριαρχείου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Σάββα, ενώ στην κεντρική οδό Ιστανμπούλ (Κωνσταντινουπόλεως σε άλλες εποχές), πολλά από τα κτίρια τεχνοτροποίας αρ νουβό μαρτυρούν τις παλιές δόξες που έζησε η παροικία. Σήμερα η εικόνα είναι τελείως διαφορετική· η παλιά αρχοντιά έχει δώσει τη θέση της στα στριμωγμένα μαγαζιά, στους σκονισμένους δρόμους και στο κυκλοφοριακό χάος.
Η μετακίνηση στην πόλη με ταξί, σε συνδυασμό με το απαραίτητο παζάρι, είναι μια εμπειρία μοναδική, πολλώ δε μάλλον όταν κανείς διασχίζει στενούς και σκοτεινούς δρόμους με παλιατζίδικα και μαγαζιά με χαλιά, μέχρι να βγει στη συνοικία που βρίσκεται ο ναός του Ευαγγελισμού και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής.
Στην παραλιακή λεωφόρο
Να που πάλι για Ελλάδα μιλάμε. Μα βέβαια, σ' αυτή την πόλη η αύρα δεν εξαντλείται ποτέ, εδώ ακόμη και Αμερικανοί τουρίστες έχουν έρθει να δουν την εντυπωσιακή εκκλησία του Ευαγγελισμού, πόσω μάλλον κάποιος που έρχεται από την πατρίδα. Μια επίσκεψη στα ενδότερα του Πατριαρχείου, με τη συνοδεία κάποιου ντόπιου που επιβλέπει το χώρο και γυρεύει λίγο μπαξίσι, είναι δεδομένη. Βγαίνοντας από την κεντρική πύλη, το παλιό φαρμακείο του κυρίου Παπαντώνη κρατάει την παράδοση σε πείσμα όλων εκείνων που έφυγαν και άφησαν πίσω τους τις μνήμες. Μας λέει για τη ζωή του, το γαλλικό σχολείο που πήγε, το πτυχίο που πήρε από αγγλόφωνο πανεπιστήμιο, την ντόλτσε βίτα στην πάλαι ποτέ Αλεξάνδρεια των Ελλήνων και τις λάμψεις που φαίνονταν τη νύχτα από τα πεδία των μαχών του Ελ Αλαμέιν. Αναμνήσεις μιας ζωής γεμάτες εικόνες και νοσταλγία σε μια πόλη που τόσα έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες.
Ομως, πέρα από τις έντονες στιγμές και τις αντιθέσεις του ιστορικού κέντρου με την κίνηση και τα ντεσιμπέλ, υπάρχει και η Αλεξάνδρεια της άπλας και της χαλάρωσης. Η ατελείωτη παραλιακή λεωφόρος Κορνίς με τις δέκα λωρίδες απέχει πολύ από το μποτιλιάρισμα της παλιάς πόλης. Εδώ τα πάντα κινούνται με μεγάλες ταχύτητες και οδηγούν στα ανατολικά προάστια, το Αμπουκίρ, τη Μαμούρα και πάνω απ' όλα τη Μοντάζα. Τον παραμυθένιο αυτό χώρο επέλεξε το 1932 ο βασιλιάς Φουάντ για να χτίσει το νεογοτθικό του παλάτι, που το άφησε κληρονομιά μαζί με όλα τα άλλα στον διάδοχό του
Φαρούκ και εκείνος με τη σειρά του, παίρνοντας το δρόμο της μεγάλης φυγής, στο αιγυπτιακό κράτος.
 |
Αξίζει να αναφερθεί ότι ανάμεσα στη Μοντάζα και την παλιά Αλεξάνδρεια, η παραλιακή λεωφόρος Κορνίς περνάει δίπλα από αμμουδιές, εμπορικά κέντρα, καζίνο και πολυτελή ξενοδοχεία, που τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την περιοχή ένα νέο πόλο έλξης που απευθύνεται κυρίως στα ανώτερα οικονομικά στρώματα.
Οσο όμως και αν εκσυγχρονίζεται και προωθείται αυτή η περιοχή, η γοητεία της παλιάς Αλεξάνδρειας είναι αναντικατάστατη. Είναι εκεί όπου συνυπάρχουν η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική με τα τζαμιά, οι αραβικές επιγραφές των μαγαζιών με τις λατινικές στις προσόψεις των παλιών ξενοδοχείων, τα ατμοσφαιρικά μπελ επόκ ζαχαροπλαστεία της πλατείας Ζαχλούλ με τα αιγυπτιακά τεϊοποτεία. Μα πάνω απ' όλα είναι εκεί που το θαλασσινό αεράκι του παλιού λιμανιού αναμιγνύεται με τις μυρωδιές των στενών της μέσα πόλης, που αν και έχει αλλάξει, κρατάει κάτι από το πνεύμα των παλιών κοινοτήτων που ζούσαν εδώ, κάτι από την αύρα της Αλεξάνδρειας του Καβάφη, που ακόμη και όταν την αποχαιρετάς αφήνει μια εικόνα ανεξίτηλη και την αίσθηση ότι κάποια στιγμή στο μέλλον και πάλι θα την αναζητήσεις.
Μουσεία
Το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο, από τα σημαντικότερα της χώρας, δυστυχώς θα παραμείνει κλειστό για τουλάχιστον 2 χρόνια ακόμα. Το Μουσείο Καβάφη στην οδό Σαρμ ελ Σεΐχ 4 επισκέπτονται τα τελευταία χρόνια πολλοί Ελληνες, όπως και τους ελληνιστικούς τάφους με το σημερινό όνομα Μουσταφά Καμίλ και τις κατακόμβες τηςΣουκάφα. Οι λάτρεις των αρχαίων εγγράφων θα βρουν μια ωραία συλλογή στο μουσείο της Νέας Βιβλιοθήκης. Επίσης έξω από το κάστρο του Κάιτ μπέη υπάρχειενυδρείο και υδροβιολογικό μουσείο.Ασφάλεια
Η Αίγυπτος είναι ιδιαίτερα ασφαλής χώρα και ακόμη περισσότερο η Αλεξάνδρεια, με τους φιλικούς και ήρεμους κατοίκους. Παρότι δεν υπάρχει κίνδυνος ενόχλησης ή κλοπής, καλό είναι να αποφεύγονται τα σημεία με πολύ συνωστισμό. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στους δρόμους, όπου συνήθως δεν υπάρχουν φανάρια και αν υπάρχουν, παραβιάζονται.Πηγη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 2/12/2010
