Ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ μιλάει για τη συνεχή πτώχευση της ελληνικής κοινωνίας
Ο ευρωβουλευτής των Γερμανών Πρασίνων μιλάει στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» για τη συνεχή πτώχευση της ελληνικής κοινωνίας, που πληρώνει το τίμημα της εφαρμογής του σχεδίου «διάσωσης» από την τρόικα, την αντιστροφή της κατάστασης με την αξιοποίηση των πηγών ενέργειας, αλλά και το «όνειρό» του, να κατεβεί με τους Ελληνες Οικολόγους στις ευρωεκλογές...
Η μεγάλων διαστάσεων φωτογραφία, με το ατίθασο νεανικό πρόσωπο του κοκκινομάλλη που αψηφεί το Γάλλο αστυνομικό έξω από τη Σορβόνη, τον Μάη του '68, κοσμεί το γραφείο του Ντανιέλ Κον
Μπεντίτ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου τον συνάντησε η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία». Τότε τον έλεγαν «Κόκκινο Ντάνι». Με τα χρόνια, τα μαλλιά ξάσπρισαν, το καταγάλανο όμως βλέμμα παραμένει το ίδιο ζωντανό και αυθάδικο. Το 2014, ο Κον Μπεντίτ θα έχει κλείσει 20 χρόνια στα έδρανα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, απ' όπου δήλωσε ότι ήδη είναι αποφασισμένος να αποσυρθεί, εκτός... Εκτός εάν γίνει πραγματικότητα μια τρελή ιδέα που δεν έχει μόνο ονειρευτεί, αλλά και που καταγράφει στο τελευταίο του βιβλίο: «Ομολογώ ότι έχω ένα παράξενο όνειρο», λέει. «Να συμμετάσχω στις ευρωεκλογές του 2014 με την οικολογική λίστα στην Ελλάδα και να είμαι υποψήφιος των Οικολόγων για την προεδρία της Κομισιόν. Με 10%-15% των ψήφων θα προκαλούσα μια νέα δυναμική στην ελληνική κοινωνία και θα ταρακουνούσα τους ηττοπαθείς ή κυνικούς συντηρητισμούς που υπονομεύουν την πολιτική στην Ευρώπη».
Στο πρεβάζι της τζαμαρίας του γραφείου, οι μικρές μαρμάρινες προτομές του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα αλληλοκοιτάζονται... «Ενθύμιο από επίσκεψη στην Ελλάδα», εξηγεί. Εχει αφήσει το γραφείο του και έχει καθίσει στο μικρό σαλονάκι που δέχεται τους επισκέπτες. Εκεί μας απαντά.
- Εάν το παράξενο όνειρο μπορούσε να γίνει πραγματικότητα και κατεβαίνατε στις ευρωεκλογές με τους Έλληνες, τι θα τους προτείνατε;
- Ενα μεγάλο οικολογικό πρόγραμμα για την ενεργειακή μετάβαση και ένα μεγάλο πρόγραμμα ήπιου τουρισμού, που να αξιοποιεί την ελληνική κληρονομιά. Θα πρότεινα μια πραγματική περιφερειακή διαπραγμάτευση για συνεργασία ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, ώστε να δώσουμε τέλος στο αδιέξοδο και να ελαφρύνουμε τους προϋπολογισμούς των μεν και των δε από τις αμυντικές δαπάνες.
- Μα, ακούγεται αδύνατο να υλοποιηθεί.
- Κι όμως, είναι δυνατό. Από τη στιγμή που υπήρξε συμφιλίωση ανάμεσα σε Γερμανούς και Γάλλους, γιατί να μην υπάρξει ανάμεσα σε Ελληνες και Τούρκους. Αλλωστε είχε γίνει μια σχετική πρόοδος. Τα ψυχοδράματα γύρω από βραχονησίδες του Αιγαίου δεν συμφέρουν κανέναν.
- Δεν είναι πάντα τόσο εύκολο για τους πολιτικούς.
- Γι' αυτό θα το πρότεινα ως πολιτικός. Δεν ξέρω πόσοι Ελληνες θα με ακολουθούσαν, πιστεύω όμως ότι μπορούμε να πάρουμε μια πραγματική πρωτοβουλία ειρήνης. Ξανασυζητώντας με τους Τούρκους αποφασισμένοι να δώσουμε λύση, τη στιγμή μάλιστα που έχετε το τεράστιο πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης. Εάν δεν τα βρείτε με τους Τούρκους το πρόβλημα αυτό δεν θα το λύσετε ποτέ. Εχετε ανάγκη επομένως από μια συμφωνία.
- Υπάρχει και η οικονομική αναγκαιότητα. Η Τουρκία είναι μια δυναμική οικονομία και είναι συμφέρον των γειτονικών χωρών να ανοιχθούν προς αυτήν. Η αναζήτηση των υδρογονανθράκων στο Αιγαίο κινδυνεύει να γίνει νέο θέμα τριβής.
- Μπορείτε να αναζητήσετε ό,τι και όπου θέλετε. Εκείνο που εγώ ξέρω είναι ότι δεν έχετε ανάγκη να ψάξετε και πολύ, έχετε τη θάλασσα, τον ήλιο και τον άνεμο. Μπορούν να σας εξασφαλίσουν μια ενεργειακή αυτονομία για πάντα. Βρείτε την ενέργεια εκεί που υπάρχει. Σήμερα είσαστε εξαρτημένοι κατά 80% από τις εισαγωγές στον τομέα της ενέργειας. Θα πρέπει επομένως να δείτε ποιες είναι οι πηγές, ηλιακές ή αιολικές, που θα μπορέσετε να αναπτύξετε ώστε να εξασφαλιστεί για την Ελλάδα η ενεργειακή της αυτονομία. Υπάρχει και μια δεύτερη ενέργεια που μπορεί να κατακτηθεί, είναι η ενέργεια που δεν καταναλώνουμε, αυτή που εξοικονομούμε αλλάζοντας συνήθειες και αναθεωρώντας το σύστημα για ενεργειακά οικονομικότερες κατοικίες.
- Οι προσπάθειες της κυβέρνησης Σαμαρά ικανοποιούν;
- Ετσι φαίνεται, με βάση τα νούμερα. Το τίμημα όμως είναι η συνεχής πτώχευση της κοινωνίας και αυτό είναι το δύσκολο του θέματος. Το να δούμε δηλαδή ποια είναι η προοπτική δράσης που έχετε για να απαλλαγείτε από την πτώχευση.
- Σε μια πρώτη φάση οι ιδιωτικοποιήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν;
- Το θέμα αυτό είναι περίπλοκο. Μπορεί να μην αποτελεί εγγύηση ότι μια δημόσια υπηρεσία θα λειτουργήσει σωστά, το ίδιο όμως ισχύει και για μια ιδιωτική. Το πρόβλημα που έχετε με τις δημόσιες επιχειρήσεις και με το Δημόσιο, γενικά, είναι ότι για χρόνια, κάθε φορά που ένα πολιτικό κόμμα κέρδιζε την εξουσία, διόριζε στο Δημόσιο το θείο, την ξαδέλφη, τον αδελφό, τον ξάδελφο. Αυτή είναι η πραγματικότητα της χώρας σας και δεν είναι δική μου επινόηση. Τώρα έχετε βεβαίως ένα πλήθος ανθρώπων που υπερασπίζονται την απασχόλησή τους στο Δημόσιο, συχνά λίγο-πολύ πλασματική. Αναγνωρίζω ότι είναι το εισόδημά τους, θα πρέπει όμως να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στο έργο που απαιτείται να παράγει μια δημόσια επιχείρηση και στην ανάγκη για κοινωνική προστασία των «ημετέρων». Η κοινωνική προστασία δεν θα πρέπει να εκφράζεται με διορισμό στο Δημόσιο. Πάντως, απ' ό,τι λέγεται, για το ερχόμενο καλοκαίρι θα υπάρξει έκρηξη τουρισμού στην Ελλάδα, πράγμα που θα βοηθήσει άμεσα στην αύξηση των εσόδων του κράτους αλλά και των πολιτών.
- Πόσο αλάνθαστη μπορεί να θεωρηθεί η τρόικα, όταν μάλιστα τελευταία το ΔΝΤ αναγνώρισε ότι έκανε λάθη στους αρχικούς υπολογισμούς για την Ελλάδα;
- Εδώ έχουμε διάφορα να πούμε. Το να υποχρεώσουμε την Ελλάδα να έχει ένα αποτελεσματικό φοροεισπρακτικό σύστημα, είναι σωστό. Το να υποχρεώσουμε τους πολίτες να πληρώνουν τους φόρους τους ανάλογα με αυτά που κερδίζουν, είναι και αυτό σωστό. Το πρόβλημα για την Ευρώπη είναι ότι η είσπραξη των χρημάτων δεν μπορεί να γίνει παρά από τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους και τους υπαλλήλους, γιατί οι υπόλοιποι είναι σκόρπιοι και άπιαστοι μέσα στην κοινωνία. Πιστεύω επομένως ότι θα πρέπει να κινητοποιηθούμε σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, εφαρμόζοντας μια στρατηγική ανάκαμψης, μέσω της βιομηχανικής και οικολογικής μετάβασης, ώστε να ξαναδώσουμε μια νέα δυναμική ώθηση στην ελληνική οικονομία. Για την ώρα πάντως τα επιβεβλημένα μέτρα λιτότητας, που αγγίζουν την υπερβολή, έχουν τσακίσει το ηθικό των πολιτών και θα μπορούσαν να ζημιώσουν τη δημοκρατία.
- Ναι, είναι πολύ επικίνδυνη η πολιτική της Ευρώπης στην Ελλάδα...
- Οι δημοκρατίες είναι σε διαρκή κίνηση, μπορούν να γείρουν προς κάθε κατεύθυνση και συχνά προς την αρνητική. Στην Ελλάδα έχουμε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει μια κατάσταση την οποία δεν καταλαβαίνει, τη βρίσκει άδικη και γι' αυτό επαναστατεί. Οπως αντέδρασαν οι Γερμανοί στη Συμφωνία των Βερσαλιών και κατέληξαν στον Χίτλερ, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών και παρ' ό,τι κάθε σύγκριση είναι λανθασμένη. Η επικινδυνότητα αυτής της επανάστασης στην Ελλάδα είναι ότι καλύπτει τις ευθύνες της ελληνικής κοινωνίας. Για τη σημερινή κατάσταση υπάρχουν ευθύνες της Ευρώπης, αλλά και ευθύνες της ελληνικής κοινωνίας. Η αντίληψη όμως που κυριαρχεί είναι ότι όλα τα κακά προέρχονται από την Ευρώπη και επομένως κινδυνεύουμε να έχουμε κατάρρευση του δημοκρατικού συστήματος, όπως το διαπιστώνουμε στις μέρες μας και στην Ιταλία. Δεν είναι ακριβώς έτσι, υπάρχει έντονη αυτοκριτική από πολλούς Ελληνες που δεν θεωρούν ότι η χώρα είναι άμοιρη ευθυνών. Πελατειακές σχέσεις και εθνικισμός είναι δύο στοιχεία που καλλιέργησε η ελληνική κοινωνία χωρίς να της τα έχει επιβάλει η Ευρώπη. Στην κρίση με την Κύπρο, για παράδειγμα, παρά την όποια αυστηρή κριτική και εάν σωστά κάνουμε για την Τουρκία, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τον Μακάριο τον έριξαν οι Ελληνες συνταγματάρχες. Το ότι ο τουρκικός εθνικισμός απάντησε το ίδιο εθνικιστικά στον ελληνικό εθνικισμό, αυτό είναι αλήθεια, προηγήθηκε όμως ο ελληνικός. Εάν ρωτήσεις σήμερα έναν Έλληνα ποιος έχει την ευθύνη για την Κύπρο, θα σου πει οι Τούρκοι. Εάν δεν βάλουμε στο τραπέζι το πρόβλημα του ελληνικού εθνικισμού δεν θα καταλάβουμε γιατί η Ελλάδα αφιέρωνε το 4% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες. Δεν λέω ότι οι Έλληνες θα πρέπει να είναι μαζοχιστές, αλλά εάν θέλουμε να βγούμε από την κρίση σήμερα, θα πρέπει να βγούμε αλλάζοντας την ευρωπαϊκή πολιτική στο θέμα της αλληλεγγύης, αλλά και την ελληνική πολιτική στο θέμα των ευθυνών
http://www.newsbeast.gr/Η μεγάλων διαστάσεων φωτογραφία, με το ατίθασο νεανικό πρόσωπο του κοκκινομάλλη που αψηφεί το Γάλλο αστυνομικό έξω από τη Σορβόνη, τον Μάη του '68, κοσμεί το γραφείο του Ντανιέλ Κον
Μπεντίτ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου τον συνάντησε η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία». Τότε τον έλεγαν «Κόκκινο Ντάνι». Με τα χρόνια, τα μαλλιά ξάσπρισαν, το καταγάλανο όμως βλέμμα παραμένει το ίδιο ζωντανό και αυθάδικο. Το 2014, ο Κον Μπεντίτ θα έχει κλείσει 20 χρόνια στα έδρανα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, απ' όπου δήλωσε ότι ήδη είναι αποφασισμένος να αποσυρθεί, εκτός... Εκτός εάν γίνει πραγματικότητα μια τρελή ιδέα που δεν έχει μόνο ονειρευτεί, αλλά και που καταγράφει στο τελευταίο του βιβλίο: «Ομολογώ ότι έχω ένα παράξενο όνειρο», λέει. «Να συμμετάσχω στις ευρωεκλογές του 2014 με την οικολογική λίστα στην Ελλάδα και να είμαι υποψήφιος των Οικολόγων για την προεδρία της Κομισιόν. Με 10%-15% των ψήφων θα προκαλούσα μια νέα δυναμική στην ελληνική κοινωνία και θα ταρακουνούσα τους ηττοπαθείς ή κυνικούς συντηρητισμούς που υπονομεύουν την πολιτική στην Ευρώπη».
Στο πρεβάζι της τζαμαρίας του γραφείου, οι μικρές μαρμάρινες προτομές του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα αλληλοκοιτάζονται... «Ενθύμιο από επίσκεψη στην Ελλάδα», εξηγεί. Εχει αφήσει το γραφείο του και έχει καθίσει στο μικρό σαλονάκι που δέχεται τους επισκέπτες. Εκεί μας απαντά.
- Εάν το παράξενο όνειρο μπορούσε να γίνει πραγματικότητα και κατεβαίνατε στις ευρωεκλογές με τους Έλληνες, τι θα τους προτείνατε;
- Ενα μεγάλο οικολογικό πρόγραμμα για την ενεργειακή μετάβαση και ένα μεγάλο πρόγραμμα ήπιου τουρισμού, που να αξιοποιεί την ελληνική κληρονομιά. Θα πρότεινα μια πραγματική περιφερειακή διαπραγμάτευση για συνεργασία ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, ώστε να δώσουμε τέλος στο αδιέξοδο και να ελαφρύνουμε τους προϋπολογισμούς των μεν και των δε από τις αμυντικές δαπάνες.
- Μα, ακούγεται αδύνατο να υλοποιηθεί.
- Κι όμως, είναι δυνατό. Από τη στιγμή που υπήρξε συμφιλίωση ανάμεσα σε Γερμανούς και Γάλλους, γιατί να μην υπάρξει ανάμεσα σε Ελληνες και Τούρκους. Αλλωστε είχε γίνει μια σχετική πρόοδος. Τα ψυχοδράματα γύρω από βραχονησίδες του Αιγαίου δεν συμφέρουν κανέναν.
- Δεν είναι πάντα τόσο εύκολο για τους πολιτικούς.
- Γι' αυτό θα το πρότεινα ως πολιτικός. Δεν ξέρω πόσοι Ελληνες θα με ακολουθούσαν, πιστεύω όμως ότι μπορούμε να πάρουμε μια πραγματική πρωτοβουλία ειρήνης. Ξανασυζητώντας με τους Τούρκους αποφασισμένοι να δώσουμε λύση, τη στιγμή μάλιστα που έχετε το τεράστιο πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης. Εάν δεν τα βρείτε με τους Τούρκους το πρόβλημα αυτό δεν θα το λύσετε ποτέ. Εχετε ανάγκη επομένως από μια συμφωνία.
- Υπάρχει και η οικονομική αναγκαιότητα. Η Τουρκία είναι μια δυναμική οικονομία και είναι συμφέρον των γειτονικών χωρών να ανοιχθούν προς αυτήν. Η αναζήτηση των υδρογονανθράκων στο Αιγαίο κινδυνεύει να γίνει νέο θέμα τριβής.
- Μπορείτε να αναζητήσετε ό,τι και όπου θέλετε. Εκείνο που εγώ ξέρω είναι ότι δεν έχετε ανάγκη να ψάξετε και πολύ, έχετε τη θάλασσα, τον ήλιο και τον άνεμο. Μπορούν να σας εξασφαλίσουν μια ενεργειακή αυτονομία για πάντα. Βρείτε την ενέργεια εκεί που υπάρχει. Σήμερα είσαστε εξαρτημένοι κατά 80% από τις εισαγωγές στον τομέα της ενέργειας. Θα πρέπει επομένως να δείτε ποιες είναι οι πηγές, ηλιακές ή αιολικές, που θα μπορέσετε να αναπτύξετε ώστε να εξασφαλιστεί για την Ελλάδα η ενεργειακή της αυτονομία. Υπάρχει και μια δεύτερη ενέργεια που μπορεί να κατακτηθεί, είναι η ενέργεια που δεν καταναλώνουμε, αυτή που εξοικονομούμε αλλάζοντας συνήθειες και αναθεωρώντας το σύστημα για ενεργειακά οικονομικότερες κατοικίες.
- Οι προσπάθειες της κυβέρνησης Σαμαρά ικανοποιούν;
- Ετσι φαίνεται, με βάση τα νούμερα. Το τίμημα όμως είναι η συνεχής πτώχευση της κοινωνίας και αυτό είναι το δύσκολο του θέματος. Το να δούμε δηλαδή ποια είναι η προοπτική δράσης που έχετε για να απαλλαγείτε από την πτώχευση.
- Σε μια πρώτη φάση οι ιδιωτικοποιήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν;
- Το θέμα αυτό είναι περίπλοκο. Μπορεί να μην αποτελεί εγγύηση ότι μια δημόσια υπηρεσία θα λειτουργήσει σωστά, το ίδιο όμως ισχύει και για μια ιδιωτική. Το πρόβλημα που έχετε με τις δημόσιες επιχειρήσεις και με το Δημόσιο, γενικά, είναι ότι για χρόνια, κάθε φορά που ένα πολιτικό κόμμα κέρδιζε την εξουσία, διόριζε στο Δημόσιο το θείο, την ξαδέλφη, τον αδελφό, τον ξάδελφο. Αυτή είναι η πραγματικότητα της χώρας σας και δεν είναι δική μου επινόηση. Τώρα έχετε βεβαίως ένα πλήθος ανθρώπων που υπερασπίζονται την απασχόλησή τους στο Δημόσιο, συχνά λίγο-πολύ πλασματική. Αναγνωρίζω ότι είναι το εισόδημά τους, θα πρέπει όμως να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στο έργο που απαιτείται να παράγει μια δημόσια επιχείρηση και στην ανάγκη για κοινωνική προστασία των «ημετέρων». Η κοινωνική προστασία δεν θα πρέπει να εκφράζεται με διορισμό στο Δημόσιο. Πάντως, απ' ό,τι λέγεται, για το ερχόμενο καλοκαίρι θα υπάρξει έκρηξη τουρισμού στην Ελλάδα, πράγμα που θα βοηθήσει άμεσα στην αύξηση των εσόδων του κράτους αλλά και των πολιτών.
- Πόσο αλάνθαστη μπορεί να θεωρηθεί η τρόικα, όταν μάλιστα τελευταία το ΔΝΤ αναγνώρισε ότι έκανε λάθη στους αρχικούς υπολογισμούς για την Ελλάδα;
- Εδώ έχουμε διάφορα να πούμε. Το να υποχρεώσουμε την Ελλάδα να έχει ένα αποτελεσματικό φοροεισπρακτικό σύστημα, είναι σωστό. Το να υποχρεώσουμε τους πολίτες να πληρώνουν τους φόρους τους ανάλογα με αυτά που κερδίζουν, είναι και αυτό σωστό. Το πρόβλημα για την Ευρώπη είναι ότι η είσπραξη των χρημάτων δεν μπορεί να γίνει παρά από τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους και τους υπαλλήλους, γιατί οι υπόλοιποι είναι σκόρπιοι και άπιαστοι μέσα στην κοινωνία. Πιστεύω επομένως ότι θα πρέπει να κινητοποιηθούμε σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, εφαρμόζοντας μια στρατηγική ανάκαμψης, μέσω της βιομηχανικής και οικολογικής μετάβασης, ώστε να ξαναδώσουμε μια νέα δυναμική ώθηση στην ελληνική οικονομία. Για την ώρα πάντως τα επιβεβλημένα μέτρα λιτότητας, που αγγίζουν την υπερβολή, έχουν τσακίσει το ηθικό των πολιτών και θα μπορούσαν να ζημιώσουν τη δημοκρατία.
- Ναι, είναι πολύ επικίνδυνη η πολιτική της Ευρώπης στην Ελλάδα...
- Οι δημοκρατίες είναι σε διαρκή κίνηση, μπορούν να γείρουν προς κάθε κατεύθυνση και συχνά προς την αρνητική. Στην Ελλάδα έχουμε μια κοινωνία που αντιμετωπίζει μια κατάσταση την οποία δεν καταλαβαίνει, τη βρίσκει άδικη και γι' αυτό επαναστατεί. Οπως αντέδρασαν οι Γερμανοί στη Συμφωνία των Βερσαλιών και κατέληξαν στον Χίτλερ, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών και παρ' ό,τι κάθε σύγκριση είναι λανθασμένη. Η επικινδυνότητα αυτής της επανάστασης στην Ελλάδα είναι ότι καλύπτει τις ευθύνες της ελληνικής κοινωνίας. Για τη σημερινή κατάσταση υπάρχουν ευθύνες της Ευρώπης, αλλά και ευθύνες της ελληνικής κοινωνίας. Η αντίληψη όμως που κυριαρχεί είναι ότι όλα τα κακά προέρχονται από την Ευρώπη και επομένως κινδυνεύουμε να έχουμε κατάρρευση του δημοκρατικού συστήματος, όπως το διαπιστώνουμε στις μέρες μας και στην Ιταλία. Δεν είναι ακριβώς έτσι, υπάρχει έντονη αυτοκριτική από πολλούς Ελληνες που δεν θεωρούν ότι η χώρα είναι άμοιρη ευθυνών. Πελατειακές σχέσεις και εθνικισμός είναι δύο στοιχεία που καλλιέργησε η ελληνική κοινωνία χωρίς να της τα έχει επιβάλει η Ευρώπη. Στην κρίση με την Κύπρο, για παράδειγμα, παρά την όποια αυστηρή κριτική και εάν σωστά κάνουμε για την Τουρκία, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τον Μακάριο τον έριξαν οι Ελληνες συνταγματάρχες. Το ότι ο τουρκικός εθνικισμός απάντησε το ίδιο εθνικιστικά στον ελληνικό εθνικισμό, αυτό είναι αλήθεια, προηγήθηκε όμως ο ελληνικός. Εάν ρωτήσεις σήμερα έναν Έλληνα ποιος έχει την ευθύνη για την Κύπρο, θα σου πει οι Τούρκοι. Εάν δεν βάλουμε στο τραπέζι το πρόβλημα του ελληνικού εθνικισμού δεν θα καταλάβουμε γιατί η Ελλάδα αφιέρωνε το 4% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες. Δεν λέω ότι οι Έλληνες θα πρέπει να είναι μαζοχιστές, αλλά εάν θέλουμε να βγούμε από την κρίση σήμερα, θα πρέπει να βγούμε αλλάζοντας την ευρωπαϊκή πολιτική στο θέμα της αλληλεγγύης, αλλά και την ελληνική πολιτική στο θέμα των ευθυνών
