ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ… 1893 - 1980

Ενα σημαντικο αρθρο του Νασου Βλαχακη συνεργατη της ιστοσελιδας Της Ελληνικης Κοινοτητας Καιρου
Ευχαριστουμε επισης τον διαχειριστη της ιστοσελιδας ΕΚΚ κ Γ .Καλλιδη που δημοσιευσε αυτο το σημαντικο αρθρο .
Εχουμε και εμεις καποιες παληες φωτογραφιες τις οποιες θα σας αποστειλουμε με την πρωτη ευκαιρια
ΕΔΩ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Γράφει ο Αλεξανδρινός Νάσος Βλαχάκης, ο καλός φίλος και συνεργάτης του ιστότοπου μας. Πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία της Ελληνικής Φιλαρμονικής Σχολής Αλεξανδρείας, αποθησαυρίζουμε από το βιβλίο «Η Αίγυπτος των Ελλήνων» (1967) του Μανώλη Γιαλουράκη και το βιβλίο «Αλεξάνδρεια» (1999) του Γιάννη Χατζηφώτη. Έτσι πληροφορούμαστε πως στα 1893, μια παρέα φιλόμουσων και καλλίφωνων νέων συγκρότησαν μια άριστα οργανωμένη χορωδία, με μαέστρο τον Ναπολέοντα Λαμπελέτ. Η χορωδία αυτή ήταν ο προπομπός της «Ελληνικής Φιλαρμονικής Εταιρίας» που δημιουργήθηκε στην Αλεξάνδρεια με πρόεδρο τον Κωστάντη, όπως τον έλεγαν, Συναδινό και μέλη τους: Π. Αρκουδάρη, Ν. Γούσιο, Σωτ. Λιάτση, Ιάκ. Λάζαρη, Γ. Ρούσο και Γ. Τσοκόπουλο. Επίτιμος Πρόεδρος αναγορεύτηκε ο Εθνικός Ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ. Για τη συνοδεία της Xορωδίας, δημιουργήθηκε και ένα Μουσικό Σώμα (Μπάντα).

Η «Ελληνική Φιλαρμονική Εταιρία» εγκαταστάθηκε στο No.19 της οδού Tοusoun Pasha και Διευθυντής διορίστηκε ο Κερκυραίος Ναπολέων Λαμπελέτ. Ο ίδιος, μετά από σπουδές στο Ωδείο της Νάπολης, είχε διοριστεί καθηγητής της Ωδικής στο Ωδείο Αθηνών. Αργότερα ίδρυσε δική του σχολή οργανικής και φωνητικής μουσικής, που χρησίμευε σαν φυτώριο ταλέντων του μελοδράματος. Λίγο μετά, δημιούργησε τον μουσικό όμιλο «Καλλιτεχνική Οικογένεια» στον Πειραιά, μετά τη διάλυση του οποίου στα 1893, βρέθηκε στην Αίγυπτο, όπου ίδρυσε τη «Μουσική Ακαδημία» στην Αλεξάνδρεια. Βοηθοί του Λαμπελέτ, ανάλαβαν ο Δ. Μενίδης και ο Γ. Σεβαστιάνος, σαν ειδικότεροι στη διδασκαλία των πνευστών οργάνων.

Στα 1895, μετά την αναχώρηση του Λαμπελέτ για το Λονδίνο, όπου και πέθανε, επακολούθησε η διάλυση της Χορωδίας, χωρίς ποτέ να γίνει οποιαδήποτε προσπάθεια για την επανασύστασή της. Η Φιλαρμονική συνέχισε την επιτυχημένη πορεία της κάτω από τη διεύθυνση του Β. Κουόμο, με βοηθό τον Δ. Μενίδη. Παιάνιζε στις κορυφαίες εκδηλώσεις της παροικίας, ενώ συχνά την προσκαλούσαν να παίξει σε κοσμικές εκδηλώσεις στο καζίνο «Σαν Στέφανο» και αλλού. Επί των ημερών του Β. Κουόμο, η Φιλαρμονική μεταφέρθηκε στο No.8 της οδού Galis Bey, στην αρχοντική αίθουσα της οποίας, δόθηκαν ανεπανάληπτες συναυλίες που τις παρακολουθούσε με μεγάλο ενδιαφέρον η αφρόκρεμα της Αλεξανδρινής υψηλής κοινωνίας. Τις συναυλίες αυτές, πολλές φορές παρακολουθούσε και ο χεδίβης Abbas Hilmi II με την ακολουθία του.

Όμως η εθνική τραγωδία του 1897, σταμάτησε κάθε παροικιακή καλλιτεχνική κίνηση και τελικά προκάλεσε και τη διάλυσή της Φιλαρμονικής. Πολλά από τα υπάρχοντά της, άλλα πωλήθηκαν για να καλυφτούν τα χρέη της και άλλα χάθηκαν. Μέχρι τα 1902, όταν ξανάρχισε τη δραστηριότητά της με Πρόεδρο τούτη τη φορά τον Μικέ Συναδινό, αδελφό του πρώτου Προέδρου, του Κωστάντη Συναδινού. Τη διεύθυνση ανάλαβε ο Ντε Μάρτζι, ενώ τη διδασκαλία οι: Φουνάρο, Ταλάντι, Ονέστι και Λάλιας.

Στα 1905, τον Ντε Μάρτζι διαδέχτηκε ο Ι. Μποργκέζι. Την ίδια εποχή μεταξύ των μουσικοδιδασκάλων της Φιλαρμονικής συμπεριλαμβάνονταν ο Νικόλαος Θειάφης και ο Παναγιώτης Μπαβέας, οι οποίοι υπήρξαν για πολλά χρόνια και αρχιμουσικοί της. Μεταξύ των μαθητών της Φιλαρμονικής ήταν ο Κρίνο ντε Κάστρο και ο Άλεκ Σκούφης. Ο μεν πρώτος, ανέπτυξε αργότερα πλούσια καλλιτεχνική δραστηριότητα σαν μουσικοσυνθέτης, ενορχηστρωτής και συγγραφέας θεατρικών έργων και όχι μόνο, ο δε δεύτερος, έδρεψε δάφνες σαν καλλιτέχνης του τραγουδιού στο εξωτερικό. Τότε η Φιλαρμονική στεγαζόταν σε ένα οίκημα στο Νο.38 της οδού Nebi Daniel.

Σχολικοι αγωνες στο Δημαρχιακο σταδιο Αλεξανδρειας υπο την διευθυνση του αειμνηστου μαεστρου Χρ Νεαμονιτη

 

Από τους κόλπους της «Ελληνικής Φιλαρμονικής Αλεξανδρείας» ξεπήδησαν μεγάλες μορφές που έλαμψαν στο διεθνές μουσικό στερέωμα, όπως ο Οδυσσέας Λάππας, ο Μπάμπης Μαυρομάτης, ο Ανδρέας Αναγνωστόπουλος κ.ά. Όμως τη λαμπρή της πορεία ήρθε να διακόψει, αυτή τη φορά, η λαίλαπα του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου. Ο Μικές Συναδινός έκανε το παν για να αποτρέψει το μοιραίο. Ξόδεψε κάπου 5.000 λίρες για να κρατήσει όρθια τη Φιλαρμονική. Πρωτοχρονιά του 1915, με μεγάλη συγκίνηση ανάγγειλε στα μέλη του Σωματείου τη διάλυσή της. Τα όργανα, οι στολές και όλος ο εξοπλισμός της Φιλαρμονικής μεταφέρθηκαν για φύλαξη στην «Ελληνική Λέσχη».

Ήταν πάλι Πρωτοχρονιά, όταν η Φιλαρμονική επανιδρύθηκε στα 1917. Στεγάστηκε στην «Ελληνική Λέσχη», όπου είχε μεταφερθεί ο εξοπλισμός της όταν διαλύθηκε στα 1915, όπως είδαμε πιο πάνω. Πρόεδρος αυτή τη φορά ανάλαβε ο Βασ. Σαράντης (ο Μικές Συναδινός ονομάστηκε Επίτιμος Πρόεδρος). Με νέα 50μελή Μπάντα, η «Ελληνική Φιλαρμονική Αλεξανδρείας», έκανε την εμφάνισή της στο προαύλιο του «Ευαγγελισμού» και παιάνισε τον Εθνικό Ύμνο, μέσα σε μια ατμόσφαιρα πραγματικής αποθέωσης.

Μουσικοί της Ε.Φ.Σ.Α. με την θερινή τους ενδυμασία στ΄Ανθεστήρια στην Αλεξάνδρεια

Με απόφαση της Γεν. Συνέλευσης που έγινε στις 4 Απριλίου του 1917, η «Ελληνική Φιλαρμονική Αλεξανδρείας» μετονομάστηκε σε «Ελληνική Φιλαρμονική Σχολή Αλεξανδρείας - (Ε.Φ.Σ.Α.)». Για την ενίσχυση του ταμείου της, η 28η παράσταση της επιθεώρησης «Πυξ Λαξ» του Αντρέα Παλαιολόγου, άφησε καθαρό κέρδος 200 λίρες, ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή. Εκτός από την έκτακτη αυτή ενίσχυση, η Φιλαρμονική κατάφερε να επιχορηγηθεί από τη Δημαρχία της Αλεξάνδρειας, η οποία αναγνώρισε τη συμβολή της στην πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Με τη συμπαράσταση της παροικίας και τη γενναία οικονομική αρωγή του Προέδρου Βασ. Σαράντη, ο οποίος συνέχισε την παράδοση των Συναδινών, άντεξε στα προβλήματα που δημιούργησε η Μικρασιατική Καταστροφή του ΄22 στον απανταχού Ελληνισμό.

Στο σημείο αυτό, θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε παλιά στα «Παναιγύπτια», με τίτλο «Ελληνική Φιλαρμονική Σχολή Αλεξανδρείας». Το άρθρο υπογράφεται από τον Γιάννη Χριστοδούλου, ο οποίος προσθέτει μερικές ακόμα πινελιές στην ιστορία της Ε.Φ.Σ.Α. :

«[…] Η Φιλαρμονική της Αλεξάνδρειας ήταν το στολίδι και το κόσμημα και προ παντός ο τόνος της παρουσίας του Ελληνισμού στην Αλεξάνδρεια. Κι όμως, αυτό το κόσμημα δεν είχε ένα μόνιμο δικό της στέκι.»

«[…] Το 1926 που γράφτηκα, βρήκα τη Φιλαρμονική να στεγάζεται σε μια μεγάλη, ξύλινη παράγκα, σε ένα οικόπεδο, πίσω από τα Εργαστήρια «Μάρμαρα Μιχαηλίδη», πριν χτίσουν τον κινηματογράφο «Rialto». Διευθυνταί μουσικοί ήταν ο Ν. Θειάφης και ύστερα ο Π. Μπαβέας. Ο τελευταίος ήταν ο πασίγνωστος Μπαβέας.»

Ο αείμνηστος Αρχιμουσικός της Ε.Φ.Σ.Α. Παναγιώτης Μπαφέας,

περιστοιχιζόμενος από τους μουσικούς της, στο Κοινοτικό Στάδιο Σώτερ

«[…] Στον πόλεμο του 1940, πόσες παρελάσεις έκανε η Ελληνική Φιλαρμονική στους κεντρικούς δρόμους της Αλεξάνδρειας για της νίκες του Ελληνικού Στρατού στην Αλβανία;»

Την περίοδο του μεσοπολέμου η Φιλαρμονική έδωσε συναυλίες που άφησαν εποχή. Παράλληλα δεν έλειπε και από καμία μεγάλη εθνική, θρησκευτική, κοσμική ή μαθητική εκδήλωση της παροικίας. Οι παλιοί σίγουρα θα θυμούνται τους χορούς που έδιναν οι διάφορες «Αδελφότητες», που με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής ξεφάντωναν μέχρι το ξημέρωμα στην «Alhambra», τη «Riviera» και αλλού. Έδινε ακόμα και υπαίθριες συναυλίες στην εξέδρα της πλατείας Mohamed Aly και στον κήπο του «Αντωνιάδη», στη Nouzha. Την εποχή της ακμής του Ελληνισμού στην Αλεξάνδρεια, μπορούσε άνετα να παρουσιάσει ένα σύνολο 50/60 εκτελεστών ή κάπου 12/15 τετράδες σε πλήρη παράταξη. Ιστορική θα μείνει η παρουσία της, στην περιφορά του Επιτάφιου του Αγίου Σάββα που γινόταν με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια στους γύρω δρόμους. Η Αστυνομία έκλεινε από πολύ νωρίς την κυκλοφορία σε μεγάλη ακτίνα, ενώ αστυφύλακες παρατάσσονταν τιμητικά σε πυκνή σειρά κατά μήκος των δρόμων που θα περνούσε η λιτανεία. Η Φιλαρμονική παίζοντας πένθιμα εμβατήρια, σε άψογο σχηματισμό και με απόλυτα συντονισμένο βηματισμό, ήταν πάντα επικεφαλής της παράταξης.

Η Μπάντα με τον Μαέστρο της Γεράσιμο Σκόρτζη, μετά από συναυλία
της Καλλιόπης Αντύπα στον Σύλλογο Αποφοίτων Σχολών Αλεξανδρείας

Με την ηθική συμπαράσταση της παροικίας, τη διπλωματική στήριξη του Γενικού Προξενείου, όπως και με τη γενναία χορηγία του Παναγιώτη Σούλου, η «Ελληνική Φιλαρμονική Σχολή Αλεξανδρείας» κατάφερε να επιζήσει μέχρι τα 1980. Στα τελευταία χρόνια της ύπαρξής της, μαέστροι διετέλεσαν οι: Γεράσιμος Σκόρτζης, Μιχάλης Καζάκος, Μιχάλης Γεροντάκης και ο Χρήστος Νεαμονίτης. Τελευταία πρόεδρος του Σωματείου υπήρξε η Καλλιόπη (Πόπη) Σούλου.

Τμήμα της Μπάντας με τον Μαέστρο της Χρήστο Νεαμονίτη
μπροστά στο άγαλμα του Μικέ Σαλβάγου

Όργανα, στολές, παρτιτούρες, αρχειακό υλικό και ότι άλλο ήταν δυνατό να περισωθεί από την αμείλικτη φθορά του χρόνου, ιστορικά κειμήλια μιας ολόκληρης εποχής, βρίσκονται τώρα αποθηκευμένα σε κάποια αίθουσα της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, εκεί που στεγαζόταν παλαιότερα το ιστορικό Αβερώφειο Γυμνάσιο Θηλέων.

Σε μια προσπάθεια να ζωντανέψουμε παλιές αναμνήσεις των πολλών μαθητών και φίλων της Ε.Φ.Σ.Α. δημοσιεύουμε το φωτογραφικό αρχείο που σχηματίσαμε από φωτογραφίες εποχής, που μας έστειλαν οι φίλοι του ιστότοπου, Μιχάλης ΓερονΜάρκο Ραμό μέλος του ιστότοπου μας, για τις πληροφορίες του, από τις οποίες αντλήσαμε λεπτομέρειες για τις λεζάντες μας.

Όσοι μας διαβάσουν και διαθέτουν σχετικές φωτογραφίες, ας μας τις στείλουν για να εμπλουτίσουμε την ανάρτηση.

Ο διαχ. Γ. Καλλίδης

***

Αριστερα ο αειμνηστος Μεγας Διδασκαλος της φιλαρμονικης του ΚΑΝΙΣΚΕΡΕΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (42 μουσικοι)