Από: Σιμέλα Κολαγκελέ
Η ουρολοίμωξη είναι μια αρκετά συχνή ασθένεια, καθώς υπολογίζεται ότι 1 στα 100 αγόρια και 3 στα 100 κορίτσια θα εμφανίσουν ένα επεισόδιο ουρολοίμωξης μία φορά μέχρι τα 5 με 6 τους χρόνια.
Η ουρολοίμωξη προκαλείται από ένα μικρόβιο που μολύνει τα ούρα και αφορά το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα, ενώ απασχολεί συχνότερα τα κορίτσια απ' ό,τι τα αγόρια (και κατ' επέκταση τις γυναίκες απ' ό,τι τους άντρες). Ο λόγος είναι ότι ο ανατομικός σχεδιασμός του γυναικείου κατώτερου ουροποιητικού συστήματος έχει ως αποτέλεσμα να επιμολύνεται πολύ ευκολότερα από μικρόβια που υπάρχουν φυσιολογικά στον οργανισμό και τα οποία με μηχανικό τρόπο μεταφέρονται στην κύστη μέσω της ουρήθρας. Η γυναικεία ουρήθρα είναι κοντή και γειτνιάζει με τον κόλπο κι έτσι είναι πολύ εύκολο να «μπουν» μικρόβια στην ουρήθρα από τον κόλπο (ο οποίος αποικίζεται από μικρόβια του εντέρου) και να εγκατασταθούν στη συνέχεια στην κύστη. Αντίθετα, στα αγόρια η ουρήθρα είναι μακρύτερη και πιο προστατευμένη από μικρόβια. Υπάρχει δηλαδή μια φυσική ανατομική προστασία, γι' αυτό και οι ουρολοιμώξεις είναι πιο σπάνιες.
Πότε να την υποψιαστούμε
- Στα μωρά, κυρίως όταν δεν έχουν ακόμα κλείσει χρόνο, είναι πιθανό η ουρολοίμωξη να έχει μόνο άτυπα συμπτώματα, όπως είναι η κατά τα άλλα αδικαιολόγητη στασιμότητα βάρους του παιδιού (λόγω της χρόνιας λοίμωξης) και η ανησυχία. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν επιπλέον ανεξήγητες διάρροιες ή/ και πυρετός.
- Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο από δύο ετών, πιθανώς θα παραπονεθεί από μόνο του ή θα παρατηρήσουμε κι εμείς συμπτώματα όπως εκείνα των ενηλίκων. Τέτοια συμπτώματα είναι: ο πόνος, το αίσθημα καύσου ή το τσούξιμο κατά την ούρηση, η συχνουρία, ο πυρετός, η νυχτουρία, η επιτακτική ούρηση, η δυσάρεστη οσμή στα ούρα και ενδεχομένως ο πυρετός ή/ και η ύπαρξη λίγου αίματος στα ούρα.
Πώς θα την ανακαλύψουμε
Αν παρατηρήσουμε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα θα πρέπει -σε συνεργασία και με τον παιδίατρο- να κάνουμε στο παιδί καλλιέργεια ούρων για να διερευνηθεί το ενδεχόμενο να το ταλαιπωρεί ουρολοίμωξη. Η συλλογή ούρων όταν το παιδί φοράει ακόμα πάνα μπορεί να είναι πραγματικά δύσκολη διαδικασία. Αυτό που χρειάζεται είναι να το πλύνουμε πολύ καλά και μετά να «κολλήσουμε» ένα σακουλάκι στο αιδοίο ή στο πέος του, στη συνέχεια να βάλουμε την πάνα και να περιμένουμε μέχρι να ουρήσει. Όπως είναι προφανές, συχνά η προσπάθεια δεν είναι επιτυχημένη με την πρώτη φορά και χρειάζεται να γίνει η συλλογή περισσότερες φορές. Αν το πρόβλημα είναι μεγάλο (αν, για παράδειγμα, τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα και πρέπει να βγει άμεσα το αποτέλεσμα της καλλιέργειας) μπορεί να ληφθούν -με μια διαδικασία εύκολη τεχνικά, ανώδυνη και ακίνδυνη- ούρα με παρακέντηση της κύστης από τον παιδίατρο (που τσιμπάει με μια βελόνα το δέρμα της κοιλιάς πάνω από την κύστη) στο νοσοκομείο. Έτσι, είναι βέβαιο ότι λαμβάνονται ούρα μέσα από την κύστη και ότι αν βρεθεί κάποιο μικρόβιο θα είναι από τα ούρα και όχι από κάπου αλλού (π.χ. από τον πρωκτό).
Πώς θα την αντιμετωπίσουμε
Αν επιβεβαιωθεί ότι υπάρχει ουρολοίμωξη, θα πρέπει το παιδί -βάσει του αντιβιογράμματος- να πάρει αντιβίωση. Στη συνέχεια, χρειάζεται να γίνει ένα υπερηχογράφημα νεφρών που δείχνει αδρά αν υπάρχουν κάποιες ανατομικές ανωμαλίες στα νεφρά, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να μην είναι η ουρολοίμωξη ένα τυχαίο γεγονός (εξαιτίας κάποιας μόλυνσης από μικρόβια της περιοχής) και να οφείλεται σε κάποιο νεφρικό πρόβλημα.
Εάν το πρόβλημα επανέλθει
Στην περίπτωση που το παιδί, παρά τη θεραπεία, παρουσιάσει και δεύτερο επεισόδιο ουρολοίμωξης, θα πρέπει να κάνει κάποιες περαιτέρω εξετάσεις για να διερευνηθεί μήπως υπάρχει κάποιος άλλος λόγος που την προκαλεί. Ο πιο συνηθισμένος από αυτούς είναι η παλινδρόμηση των ούρων λόγω χαλάρωσης του ουρητήρα (σπανιότερα οι ουρολοιμώξεις μπορεί να οφείλονται σε ανεπάρκεια των βαλβίδων στην ουρήθρα ή σε άτονη κύστη, καταστάσεις που διερευνώνται με ειδικές εξετάσεις).
Έτσι προγραμματίζεται ένας έλεγχος και χρειάζεται να γίνουν:
- Κυστεογραφία (ο γιατρός βάζει στην ουρήθρα έναν καθετήρα και διοχετεύει μέσω αυτού ένα σκιαγραφικό υλικό, το οποίο κανονικά πρέπει να μείνει στην κύστη. Αν ξεφεύγει, υπάρχει παλινδρόμηση ούρων, ο γιατρός υπολογίζει πού φτάνει το υλικό και έτσι διερευνά το επίπεδό της και τη βαθμολογεί από το 1 ως το 5. Όσο πιο μεγάλος ο βαθμός, τόσο πιο σοβαρή η παλινδρόμηση. Γενικά, η παλινδρόμηση αντιμετωπίζεται με αντιβίωση, την οποία χρειάζεται να παίρνει το παιδί για δύο χρόνια περίπου. Στη συνέχεια, ωριμάζει το σύστημά του και κατά κανόνα βελτιώνεται και η παλινδρόμηση. Σπάνια, όταν η παλινδρόμηση είναι σοβαρή μπορεί να χρειαστεί και χειρουργείο.
- Σπινθηρογράφημα νεφρών, με το οποίο διερευνάται αν το παιδί έχει ουλές στα νεφρά του (ελέγχεται δηλαδή η λειτουργικότητα των νεφρών) που έχουν δημιουργηθεί από παλιότερες ουρολοιμώξεις οι οποίες πιθανώς πέρασαν απαρατήρητες. Αυτές οι ουλές -όταν υπάρχουν- δεν μπορούν να επουλωθούν, αλλά χρήζουν παρακολούθησης και το παιδί πρέπει να προσέξει να μην ξαναπάθει ουρολοίμωξη.
Πώς μπορούμε να την προλάβουμε
Υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που αν τους ακολουθήσουμε μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες να προσβληθεί (ή να ξαναπροσβληθεί) ένα παιδί από τη συγκεκριμένη λοίμωξη. Αυτοί είναι:
- Να αντιμετωπίζουμε άμεσα τη δυσκοιλιότητα (αυτός ο κανόνας αφορά περισσότερο τα κορίτσια), επειδή ένα γεμάτο έντερο μειώνει το μέγεθος της κύστης με αποτέλεσμα να μένει μέσα της υπόλειμμα ούρων ή να γυρνάνε ούρα προς τα πίσω ή να επιδεινώνεται η παλινδρόμηση, όταν υπάρχει.
- Να πίνει πολύ νερό.
- Να επισκέπτεται την τουαλέτα όποτε νιώθει την ανάγκη.
- Να σκουπίζεται με φορά από εμπρός προς τα πίσω, ώστε να μην επιμολύνεται το ουροποιητικό από τα μικρόβια του εντέρου.
- Να φοράει καθαρά, βαμβακερά εσώρουχα.
Για παιδιά με ειδικές ευαισθησίες
Αν το παιδί έχει παλινδρόμηση ούρων η οποία δεν βελτιώνεται ή έχουν δημιουργηθεί ουλές στα νεφρά από τα διάφορα επεισόδια ουρολοίμωξης, τότε χρειάζεται να παρακολουθεί τη νεφρική λειτουργία του (π.χ. με υπέρηχο), να ακολουθεί τις συμβουλές που θα το βοηθήσουν να διατηρεί το ουροποιητικό του υγιές, να κάνει καλλιέργειες ούρων με τον παραμικρό πυρετό ή και σε τυχαίες στιγμές, για να επιβεβαιώνεται ότι δεν υπάρχει κάποια λοίμωξη κ.λπ.
Προσοχή στις επιπλοκές
Μια ουρολοίμωξη η οποία θα μείνει αθεράπευτη και θα «ανέβει» πιο ψηλά στο ουροποιητικό μπορεί να δημιουργήσει πυελονεφρίτιδα. Μαζί με τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης που προαναφέραμε μπορεί να συνυπάρχει πυρετός, συνήθως υψηλός, καθώς και έντονος πόνος στην περιοχή των νεφρών, στο ύψος της μέσης και στα πλάγια. Καθώς η πυελονεφρίτιδα είναι μια επικίνδυνη κατάσταση, αν μείνει αθεράπευτη, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες των νεφρών και σε σηψαιμία, οπότε απαιτεί άμεση νοσοκομειακή αντιμετώπιση με χορήγηση αντιβιοτικών.
Με τη συνεργασία της Δρ. Αναστασίας Μπαρμπούνη, παιδιάτρου, επιμελήτριας Δημόσιας Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
Η ουρολοίμωξη είναι μια αρκετά συχνή ασθένεια, καθώς υπολογίζεται ότι 1 στα 100 αγόρια και 3 στα 100 κορίτσια θα εμφανίσουν ένα επεισόδιο ουρολοίμωξης μία φορά μέχρι τα 5 με 6 τους χρόνια.
Η ουρολοίμωξη προκαλείται από ένα μικρόβιο που μολύνει τα ούρα και αφορά το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα, ενώ απασχολεί συχνότερα τα κορίτσια απ' ό,τι τα αγόρια (και κατ' επέκταση τις γυναίκες απ' ό,τι τους άντρες). Ο λόγος είναι ότι ο ανατομικός σχεδιασμός του γυναικείου κατώτερου ουροποιητικού συστήματος έχει ως αποτέλεσμα να επιμολύνεται πολύ ευκολότερα από μικρόβια που υπάρχουν φυσιολογικά στον οργανισμό και τα οποία με μηχανικό τρόπο μεταφέρονται στην κύστη μέσω της ουρήθρας. Η γυναικεία ουρήθρα είναι κοντή και γειτνιάζει με τον κόλπο κι έτσι είναι πολύ εύκολο να «μπουν» μικρόβια στην ουρήθρα από τον κόλπο (ο οποίος αποικίζεται από μικρόβια του εντέρου) και να εγκατασταθούν στη συνέχεια στην κύστη. Αντίθετα, στα αγόρια η ουρήθρα είναι μακρύτερη και πιο προστατευμένη από μικρόβια. Υπάρχει δηλαδή μια φυσική ανατομική προστασία, γι' αυτό και οι ουρολοιμώξεις είναι πιο σπάνιες.
Πότε να την υποψιαστούμε
- Στα μωρά, κυρίως όταν δεν έχουν ακόμα κλείσει χρόνο, είναι πιθανό η ουρολοίμωξη να έχει μόνο άτυπα συμπτώματα, όπως είναι η κατά τα άλλα αδικαιολόγητη στασιμότητα βάρους του παιδιού (λόγω της χρόνιας λοίμωξης) και η ανησυχία. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν επιπλέον ανεξήγητες διάρροιες ή/ και πυρετός.
- Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο από δύο ετών, πιθανώς θα παραπονεθεί από μόνο του ή θα παρατηρήσουμε κι εμείς συμπτώματα όπως εκείνα των ενηλίκων. Τέτοια συμπτώματα είναι: ο πόνος, το αίσθημα καύσου ή το τσούξιμο κατά την ούρηση, η συχνουρία, ο πυρετός, η νυχτουρία, η επιτακτική ούρηση, η δυσάρεστη οσμή στα ούρα και ενδεχομένως ο πυρετός ή/ και η ύπαρξη λίγου αίματος στα ούρα.
Πώς θα την ανακαλύψουμε
Αν παρατηρήσουμε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα θα πρέπει -σε συνεργασία και με τον παιδίατρο- να κάνουμε στο παιδί καλλιέργεια ούρων για να διερευνηθεί το ενδεχόμενο να το ταλαιπωρεί ουρολοίμωξη. Η συλλογή ούρων όταν το παιδί φοράει ακόμα πάνα μπορεί να είναι πραγματικά δύσκολη διαδικασία. Αυτό που χρειάζεται είναι να το πλύνουμε πολύ καλά και μετά να «κολλήσουμε» ένα σακουλάκι στο αιδοίο ή στο πέος του, στη συνέχεια να βάλουμε την πάνα και να περιμένουμε μέχρι να ουρήσει. Όπως είναι προφανές, συχνά η προσπάθεια δεν είναι επιτυχημένη με την πρώτη φορά και χρειάζεται να γίνει η συλλογή περισσότερες φορές. Αν το πρόβλημα είναι μεγάλο (αν, για παράδειγμα, τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα και πρέπει να βγει άμεσα το αποτέλεσμα της καλλιέργειας) μπορεί να ληφθούν -με μια διαδικασία εύκολη τεχνικά, ανώδυνη και ακίνδυνη- ούρα με παρακέντηση της κύστης από τον παιδίατρο (που τσιμπάει με μια βελόνα το δέρμα της κοιλιάς πάνω από την κύστη) στο νοσοκομείο. Έτσι, είναι βέβαιο ότι λαμβάνονται ούρα μέσα από την κύστη και ότι αν βρεθεί κάποιο μικρόβιο θα είναι από τα ούρα και όχι από κάπου αλλού (π.χ. από τον πρωκτό).
Πώς θα την αντιμετωπίσουμε
Αν επιβεβαιωθεί ότι υπάρχει ουρολοίμωξη, θα πρέπει το παιδί -βάσει του αντιβιογράμματος- να πάρει αντιβίωση. Στη συνέχεια, χρειάζεται να γίνει ένα υπερηχογράφημα νεφρών που δείχνει αδρά αν υπάρχουν κάποιες ανατομικές ανωμαλίες στα νεφρά, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να μην είναι η ουρολοίμωξη ένα τυχαίο γεγονός (εξαιτίας κάποιας μόλυνσης από μικρόβια της περιοχής) και να οφείλεται σε κάποιο νεφρικό πρόβλημα.
Εάν το πρόβλημα επανέλθει
Στην περίπτωση που το παιδί, παρά τη θεραπεία, παρουσιάσει και δεύτερο επεισόδιο ουρολοίμωξης, θα πρέπει να κάνει κάποιες περαιτέρω εξετάσεις για να διερευνηθεί μήπως υπάρχει κάποιος άλλος λόγος που την προκαλεί. Ο πιο συνηθισμένος από αυτούς είναι η παλινδρόμηση των ούρων λόγω χαλάρωσης του ουρητήρα (σπανιότερα οι ουρολοιμώξεις μπορεί να οφείλονται σε ανεπάρκεια των βαλβίδων στην ουρήθρα ή σε άτονη κύστη, καταστάσεις που διερευνώνται με ειδικές εξετάσεις).
Έτσι προγραμματίζεται ένας έλεγχος και χρειάζεται να γίνουν:
- Κυστεογραφία (ο γιατρός βάζει στην ουρήθρα έναν καθετήρα και διοχετεύει μέσω αυτού ένα σκιαγραφικό υλικό, το οποίο κανονικά πρέπει να μείνει στην κύστη. Αν ξεφεύγει, υπάρχει παλινδρόμηση ούρων, ο γιατρός υπολογίζει πού φτάνει το υλικό και έτσι διερευνά το επίπεδό της και τη βαθμολογεί από το 1 ως το 5. Όσο πιο μεγάλος ο βαθμός, τόσο πιο σοβαρή η παλινδρόμηση. Γενικά, η παλινδρόμηση αντιμετωπίζεται με αντιβίωση, την οποία χρειάζεται να παίρνει το παιδί για δύο χρόνια περίπου. Στη συνέχεια, ωριμάζει το σύστημά του και κατά κανόνα βελτιώνεται και η παλινδρόμηση. Σπάνια, όταν η παλινδρόμηση είναι σοβαρή μπορεί να χρειαστεί και χειρουργείο.
- Σπινθηρογράφημα νεφρών, με το οποίο διερευνάται αν το παιδί έχει ουλές στα νεφρά του (ελέγχεται δηλαδή η λειτουργικότητα των νεφρών) που έχουν δημιουργηθεί από παλιότερες ουρολοιμώξεις οι οποίες πιθανώς πέρασαν απαρατήρητες. Αυτές οι ουλές -όταν υπάρχουν- δεν μπορούν να επουλωθούν, αλλά χρήζουν παρακολούθησης και το παιδί πρέπει να προσέξει να μην ξαναπάθει ουρολοίμωξη.
Πώς μπορούμε να την προλάβουμε
Υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που αν τους ακολουθήσουμε μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες να προσβληθεί (ή να ξαναπροσβληθεί) ένα παιδί από τη συγκεκριμένη λοίμωξη. Αυτοί είναι:
- Να αντιμετωπίζουμε άμεσα τη δυσκοιλιότητα (αυτός ο κανόνας αφορά περισσότερο τα κορίτσια), επειδή ένα γεμάτο έντερο μειώνει το μέγεθος της κύστης με αποτέλεσμα να μένει μέσα της υπόλειμμα ούρων ή να γυρνάνε ούρα προς τα πίσω ή να επιδεινώνεται η παλινδρόμηση, όταν υπάρχει.
- Να πίνει πολύ νερό.
- Να επισκέπτεται την τουαλέτα όποτε νιώθει την ανάγκη.
- Να σκουπίζεται με φορά από εμπρός προς τα πίσω, ώστε να μην επιμολύνεται το ουροποιητικό από τα μικρόβια του εντέρου.
- Να φοράει καθαρά, βαμβακερά εσώρουχα.
Για παιδιά με ειδικές ευαισθησίες
Αν το παιδί έχει παλινδρόμηση ούρων η οποία δεν βελτιώνεται ή έχουν δημιουργηθεί ουλές στα νεφρά από τα διάφορα επεισόδια ουρολοίμωξης, τότε χρειάζεται να παρακολουθεί τη νεφρική λειτουργία του (π.χ. με υπέρηχο), να ακολουθεί τις συμβουλές που θα το βοηθήσουν να διατηρεί το ουροποιητικό του υγιές, να κάνει καλλιέργειες ούρων με τον παραμικρό πυρετό ή και σε τυχαίες στιγμές, για να επιβεβαιώνεται ότι δεν υπάρχει κάποια λοίμωξη κ.λπ.
Προσοχή στις επιπλοκές
Μια ουρολοίμωξη η οποία θα μείνει αθεράπευτη και θα «ανέβει» πιο ψηλά στο ουροποιητικό μπορεί να δημιουργήσει πυελονεφρίτιδα. Μαζί με τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης που προαναφέραμε μπορεί να συνυπάρχει πυρετός, συνήθως υψηλός, καθώς και έντονος πόνος στην περιοχή των νεφρών, στο ύψος της μέσης και στα πλάγια. Καθώς η πυελονεφρίτιδα είναι μια επικίνδυνη κατάσταση, αν μείνει αθεράπευτη, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες των νεφρών και σε σηψαιμία, οπότε απαιτεί άμεση νοσοκομειακή αντιμετώπιση με χορήγηση αντιβιοτικών.
Με τη συνεργασία της Δρ. Αναστασίας Μπαρμπούνη, παιδιάτρου, επιμελήτριας Δημόσιας Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας
