Νέα γρίπη: Τι πρέπει να προσέχουμε;

Να καθησυχάσουν και να ενημερώσουν τους πολίτες σε όλο τον κόσμο, σχετικά με τα αίτια της εμφάνισης της νέας γρίπης, προσπαθούν οι ειδικοί. Επισημαίνουν την ανάγκη τήρησης των μέτρων ατομικής υγιεινής καθώς και της έγκαιρης ενημέρωσης των αρχών ή γιατρού σε περίπτωση που κάποιος πολίτης παρουσιάζει συμπτώματα δυνατού κρυολογήματος ή γρίπης σε συνδυασμό με πυρετό.
Στην ειδική τηλεφωνική γραμμή επικοινωνίας (210-5212.054 και 210-5222.339) καλούνται να απευθύνονται οι πολίτες σε περίπτωση ύποπτου κρούσματος.

Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο ιός που προκαλεί τη συγκεκριμένη ασθένεια, έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει την απειλή που εδώ και χρόνια φοβάται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Ακολουθούν μια σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις, με βάση τις μέχρι τώρα επιστημονικές γνώσεις για το νέο ιό, με βάση δημοσιεύματα του BBC, του New Scientist και του Live Science.

Τι είναι η νέα γρίπη (γρίπη των χοίρων);
Μια αναπνευστική ασθένεια που πλήττει τα γουρούνια και προκαλείται από γρίπη τύπου Α. Είναι γνωστή από παλιά, περιοριζόταν στα κοπάδια των χοίρων και σπάνια ήταν θανατηφόρα. Συνήθως ξεσπά το φθινόπωρο και το χειμώνα, αλλά είναι παρούσα όλο τον χρόνο. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές της γρίπης των χοίρων και, όπως συμβαίνει με την ανθρώπινη γρίπη, ο τύπος της μόλυνσης συνεχώς μεταβάλλεται.


Πόσο επικίνδυνη είναι;
Η θνησιμότητα από το νέο ιό είναι περίπου 6-7%, περίπου επταπλάσια της συνήθους, εποχιακής γρίπης. Πιο επικίνδυνη φαίνεται να είναι η μόλυνση από τη γρίπη των πτηνών, η οποία σκοτώνει γύρω στο 60% των θυμάτων της. Πάντως, στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα θύματα της νέας γρίπης είχαν και άλλα προβλήματα υγείας.


Μπορούν να την κολλήσουν οι άνθρωποι;

Κανονικά όχι, αν και σποραδικά αυτό είχε συμβεί, συνήθως σε όσους είχαν στενή επαφή με χοίρους. Η γρίπη αυτή κολλά όπως η ανθρώπινη γρίπη, με το βήχα και το φτάρνισμα, μέσα από αερομεταφερόμενα υγρά σταγονίδια. Στο ξέσπασμα που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ξεκάθαρο ότι η νέα γρίπη περνά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα συμπτώματα δεν διαφέρουν από την κοινή εποχική γρίπη (πυρετός, πόνος στο σώμα και το λαιμό, κόπωση, βήχας κλπ.). Ένας ενήλικος μπορεί να εξαπλώσει τον ιό μια μέρα πριν και μέχρι επτά μέρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων, ενώ τα παιδιά πιθανώς για ακόμη περισσότερο χρόνο.


Ποιες είναι οι κατάλληλες προφυλάξεις;
Συχνό πλύσιμο χεριών με σαπούνι, αποφυγή επαφής των χεριών με τη μύτη και το στόμα, αποστάσεις ασφαλείας από αρρώστους, μάσκα προσώπου κλπ.


Πρόκειται για ένα νέο άγνωστο είδος γρίπης;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επιβεβαιώσει ότι, τουλάχιστον σε μερικές περιπτώσεις, έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός άγνωστου μέχρι τώρα στελέχους Η1Ν1 της γρίπης τύπου Α. Το Η1Ν1 προκαλεί τα περιοδικά ξεσπάσματα της συνηθισμένης γρίπης στους ανθρώπους. Το νέο στέλεχος Η1Ν1 είναι διαφορετικό επειδή περιέχει ανάμικτο γενετικό υλικό, το οποίο βρίσκεται στα στελέχη του ιού που μολύνουν ανθρώπους, πουλιά και χοίρους. Οι ιοί γρίπης έχουν την ικανότητα να ανταλλάσσουν γενετικό υλικό και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η νέα εκδοχή του Η1Ν1 προέκυψε, κάποια στιγμή, από την ανάμιξη διαφορετικών στελεχών του ιού (τα οποία συνήθως μολύνουν διαφορετικά είδη έμβιων οργανισμών), μέσα στον ίδιο χοίρο, που αποτέλεσε το ΄εργαστήρι΄ για τη γενετική ανταλλαγή και τη δημιουργία του νέου στελέχους. Στην πραγματικότητα, ο νέος ιός δεν έχει ποτέ ανιχνευτεί αυτούσιος σε χοίρους στο παρελθόν, απλώς μια από τις πρωτεϊνες του είναι όμοια με τον ιό που συνήθως μολύνει τους χοίρους.

Πόσο πρέπει να ανησυχούμε;


Κάθε φορά που εμφανίζεται ένα νέο στέλεχος γρίπης (όπως φαίνεται πως συμβαίνει και τώρα), το οποίο έχει αποκτήσει την ικανότητα να ΄πηδά΄ από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρακολουθείται στενά από τους επιστήμονες και τις αρμόδιες αρχές υγείας μήπως έχει τη δυνατότητα να εξελιχτεί σε επιδημία ή και σε πανδημία. Η πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918 (που προκλήθηκε από μια μετάλλαξη του Η1Ν1) ήταν η πιο φονική της σύγχρονης εποχής, μόλυνε περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και σκότωσε πάνω από 50 εκατ. ανθρώπους, ιδίως νέους. Το 1957 η Ασιατική γρίπη (μια μετάλλαξη του ιού Η2Ν2 της ανθρώπινης γρίπης, σε συνδυασμό με μια μετάλλαξη της γρίπης των άγριων παπιών) σκότωσε 2 εκατ. άτομα, ιδίως ηλικιωμένους. Το 1968 μια μετάλλαξη γνωστή ως Η3Ν2, που ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ, σκότωσε 1 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως, ιδίως άνω των 65 ετών.

Για την νέα περίπτωση της γρίπης των χοίρων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι είναι σοβαρή και ότι δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια πανδημία. Τονίζει όμως ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί σωστά η εξέλιξη της κατάστασης. Είναι ενθαρρυντικό ότι, αντίθετα με τα φονικά κρούσματα στο Μεξικό, σε άλλες χώρες (ιδίως τις ΗΠΑ που έχουν και τα περισσότερα λόγω γειτνίασης) τα συμπτώματα των ασθενών είναι πιο ήπια, γεγονός που ίσως σημαίνει ότι κάτι ασυνήθιστο συμβαίνει στο Μεξικό. Πιθανώς υπάρχει σε αυτή τη χώρα εν δράσει ένας δεύτερος άσχετος τοπικός ιός, που όμως δεν θα επηρεάσει τον υπόλοιπο κόσμο. Ένδειξη πάντως ότι κάτι ασυνήθιστο συμβαίνει, είναι ότι η νέα γρίπη πλήττει κυρίως νέους (που έχουν λιγότερα αντισώματα) και όχι ηλικιωμένους, όπως η συνήθης περιοδική γρίπη.


Υπάρχει θεραπεία;
Δύο συνήθη αντι-γριπικά φάρμακα φαίνεται να είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των μέχρι τώρα περιστατικών, σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές. Επειδή όμως ο ιός μπορεί να αναπτύξει αντίσταση, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για πόσο καιρό τα φάρμακα αυτά θα είναι αποτελεσματικά. Είναι εξάλλου ακόμα αβέβαιο κατά πόσο μπορεί να είναι αποτελεσματικά τα αντι-γριπικά εμβόλια κατά του νέου στελέχους, το οποίο είναι γενετικά διαφορετικό από άλλα στελέχη γρίπης. Από την άλλη, δεν υπάρχουν αποθέματα εμβολίων για το νέο ιό. Αμερικανοί επιστήμονες ήδη ετοιμάζουν ένα νέο εμβόλιο, όμως θα πάρει χρόνο για να τελειοποιηθεί και για να παραχθεί σε αρκετές ποσότητες από τις φαρμακευτικές εταιρίες, ώστε να καλύψει την τεράστια παγκόσμια ζήτηση - αν χρειαστεί. Αν πάντως ο ιός εμφανίσει διαδοχικά κύματα έξαρσης και υποχώρησης, όπως σε προηγούμενες περιπτώσεις, τότε θα υπάρχει περισσότερος χρόνος προετοιμασίας.


Έχει σχέση η νέα γρίπη με το κοινό κρυολόγημα;
Πολύ συχνά δημιουργείται σύγχυση, επειδή τόσο η γρίπη όσο και το κρυολόγημα προκαλούνται από ιούς που φέρνουν παρόμοια συμπτώματα, οπότε είναι σχεδόν αδύνατη η διάκρισή τους με βάση μόνο τα συμπτώματα. Πάντως η γρίπη έχει πιο έντονα συμπτώματα (ιδίως πυρετό και αίσθημα εξάντλησης) και κυρίως μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες επιπλοκές.


Μπορεί η νέα γρίπη να φθάσει σε οποιαδήποτε χώρα;

Από τη στιγμή που τα ταξίδια είναι πια τόσο διαδεδομένα, είναι πιθανό ένας φορέας να τη μεταφέρει σε άλλη χώρα. Ο βαθμός επικινδυνότητας εξαρτάται από το τόσα εύκολα ο ιός μεταδίδεται σε άλλο άνθρωπο. Τα συμπτώματα χρειάζεται μερικές μέρες για να εκδηλωθούν και στο μεταξύ ο ιός μπορεί να έχει εξαπλωθεί πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.
Μπορεί τελικά να υπάρξει κάποια στιγμή πανδημίxΜ


Κάθε νέος ιός που μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων προκαλεί τέτοιο φόβο, επειδή το ανοσοποιητικό σώμα των ανθρώπων δεν έχει κατάλληλα αντισώματα. Οι περισσότερες χώρες έχουν στα συρτάρια τους σχέδια για μια τέτοια περίπτωση, που περιλαμβάνουν φάρμακα, εμβόλια και μέτρα απομόνωσης των φορέων, απαγορεύοντας τις δημόσιες συγκεντρώσεις, κλείνοντας τα σχολεία κ.α.

Aσφάλεια και παρενέργειες

Το εμβόλιο προκαλεί έντονη ανοσολογική διέγερση, με παραγωγή αντισωμάτων. Τα πρώτα αποτελέσματα από κλινικές μελέτες δείχνουν εξαιρετική ανοχή και ασφάλεια του εμβολίου, με λίγες παρενέργειες που περιλαμβάνουν πρήξιμο, πόνο στην θέση της ένεσης, μυϊκά άλγη, κακουχία, ελαφρό γριπώδες σύνδρομο για λίγες ημέρες μετά την ένεση. Τα πρώτα αποτελέσματα που υπάρχουν από κλινικές μελέτες δεν δείχνουν αυξημένες παρενέργειες συγκριτικά με συνήθη εμβόλια, αν και γενικώς τα εμβόλια είναι απαγορευτικά για ορισμένες κατηγορίες ατόμων (π.χ. θανατηφόρες αλλεργίες σε συστατικά του εμβολίου).

Τα παραπάνω δεδομένα σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα εμβόλια έχουν αποδειχτεί παραδοσιακά άριστο μέσο πρόληψης για τις λοιμώξεις στο δυτικό κόσμο με καλό profile ασφάλειας για τα περισσότερα άτομα, οδήγησε το FDA στις ΗΠΑ να εγκρίνει πρόσφατα το εμβόλιο H1N1 novel influenza 2009 και να υιοθετήσει μία επιθετική πολιτική εμβολιασμού τριών φάσεων. Με βάση την πολιτική αυτή προβλέπεται προοδευτικώς μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού. Ορισμένοι βλέπουν σε αυτήν την επιθετική πολιτική εμβολιασμών ισχυρές φαρμακοβιομηχανίες ή την υπάρχουσα οικονομική κρίση που ταλανίζει επιχειρηματικά συμφέροντα

Ωστόσο, υπάρχει μία ευρεία αμφισβήτηση από αρκετούς μαχόμενους ιατρούς παγκοσμίως, αναφορικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Η αμφισβήτηση αυτή δεν είναι αβάσιμη με δεδομένα ότι :


Ο παρόν ιός ταυτοποιήθηκε τέλη Απριλίου του 2009. Οι υπάρχουσες μελέτες είναι λίγες συγκριτικά με τις μελέτες που έχουμε για τα παλιά εμβόλια και μάλιστα η διάθεση του στην αγορά είναι μάλλον πρόωρη. Αρκετές φορές απαιτούνται έξι μήνες για την παραγωγή ασφαλούς εμβολίου μετά την πρώτη ταυτοποίηση του ιού που είναι υπεύθυνος για μία πανδημία.

Υπάρχει η αρνητική εμπειρία από την εσπευσμένη κυκλοφορία εμβολίου της γρίπης το 1976, το οποίο αφορούσε μάλιστα συγγενή ιό που έφερε γονίδια γρίπης των χοίρων. Το παραχθέν εμβόλιο που διετέθη μαζικώς για εμβολιασμό, λόγω ανάλογης επιδημίας γρίπης, σύντομα αποσύρθηκε λόγω αυξημένης συχνότητας εμφάνισης ενός σπάνιου νευρολογικού συνδρόμου, του συνδρόμου GUILLAIN BARRE.

«Προσδοκάται» ότι το νέο εμβόλιο θα έχει το ίδιο profile ασφάλειας με το εποχιακό εμβόλιο της γρίπης. Θέματα ωστόσο που αφορούν την ασφάλεια του νέου εμβολίου θα διερευνηθούν πλήρως μετά την ευρεία κυκλοφορία του, όπως εξάλλου ομολογείται ευθαρσώς και από το CDC στην ιστοσελίδα του. Ήδη το VACCINE ADVERSE REPORTING SYSTEM για το εμβόλιο Η1Ν1 στις ΗΠΑ είναι σε πλήρη ετοιμότητα.

Ο μάχιμος κλινικός ιατρός με δεδομένα τα μικρά ποσοστά θανατηφόρων επιπλοκών του ιού στην Ελλάδα είναι συχνά επιφυλακτικός στην παρούσα τουλάχιστον φάση, απέναντι σε μία επιθετική πολιτική μαζικών εμβολιασμών έναντι του Η1Ν1.